خودتنظیمی و شخصیت

چهار شنبه 28 آذر 1403 - مجله اینترنتی روان تنظیم

خودتنظیمی و شخصیت

قسمت اول

مقدمه

مجموعه مطالب مربوط به مدلهای زیمرمن و پینتریچ در اصل مطلب به پایان رسید. البته مطالب متنوع دیگری در مورد این دو صاحب نظر خود تنظیمی باقی مانده است که بتدریج آنها را منتشر می کنم. مدلهای دیگر خود تنظیمی را هم شروع خواهم کرد. اما آنچه که در ادبیات فارسی خود تنظیمی جای آن خالی است رابطه خود تنظیمی و شخصیت است. هدف نهایی خود تنظیمی بر پرورش شخصیت متعادل و پیشرو متمرکز است که جای آن دارد در مورد آن از منابع موجود مطالبی ارائه شود. در این راستا مطالب مقدماتی را عرضه می کنم تا شاید زمینه مطالب پیچیده فراهم شود. بایسته است که گفته شود مطالب عمومی خود تنظیمی بسیار تکرار شده است و بنظر می رسد شناخت عمومی نسبت به خود تنظیمی و بخصوص یادگیری خود تنظیم حاصل شده است. اما بخصوص جای مقاله های تحلیلی خالی است. هدف عمده مجله اینترنتی روان تنظیم حرکت به سوی نظریه پردازی و تحلیل در این زمینه است.

در ضمن عنوان "یادگیری خود تنظیمی" بنظر یک اشتباه رایج است. حتی هوش مصنوعی هم آن را مطابق غلط رایج بکار می برد. جالب آن است که وقتی این اشتباه را متذکر شدم آن را پذیرفت و حتی علت دستوری آن را هم بیان کرد، اما بازهم آن را مطابق رایج بکار برد. این عبارت بیشتر یادگیری فرایند خود تنظیمی را به ذهن می آورد. عبارت صحیح "یادگیری خود تنظیم" است که بر نوعی یادگیری که از طرف خود فرد تنظیم می شود و بر تنظیم خود فرد هم متمرکز است اشاره دارد. در ماهیت سازه، مفهوم تنظیم خود از طریق خود آغازی و تداوم نهفته است. 

شایسته است که یادآوری شود که در زمان حاضر خود تنظیمی یکی از جریان های نیرومند روانشناسی تربیتی است. خود تنظیمی و در مرکز آن فراشناخت از مباحث مهم روانشناسی آموزشی و تربیتی است و بنظر می رسد که در آینده روانشناسی تربیتی نقش عمده ای دارد.

شاید تعجب آور نباشد که خودتنظیمی و ساختارهای مرتبط با آن در دهه 1990 به سمت مرحله مرکزی علم روانشناسی حرکت کردند. افزایش توجه همزمان با شواهد در حال ظهور بود که آمریکایی ها شروع به درک عواقب افراط در دهه های قبل از 1980 در رفتارگرایی کرده بودند. بخصوص ناکارامدی رفتارگرایی در کاربرد مسائل پیچیده آدمی جریان های فکری را بر آن داشت تا مسیر های مناسب تری را جستجو کنند.

در حالی که نرخ شیوع چاقی در حال افزایش بود، مسائل آموزشی و پرورشی هم لاینحل باقی مانده بودند. مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری گزارش داد که در سال 2000، چاقی، عدم تحرک بدنی و استعمال دخانیات بیش از یک سوم کل مرگ و میرها در ایالات متحده را تشکیل می دادند. 8 درصد دیگر از مرگها به دسته ای از علل رفتاری - مصرف الکل، تصادفات وسایل نقلیه موتوری، حوادث مربوط به سلاح گرم، رفتارهای جنسی، و استفاده از مواد مخدر - که عمدتاً با خود تنظیمی ناکافی مشخص میشوند، نسبت داده می شد.

بحران اقتصادی در جهان که بخشی از آن ناشی از استقراض و وامدهی بیش از حد و سرمایه گذاریهای پرریسک است بدون نگرانی برای پیامدهای بالقوه درازمدت هم حاکی از ضعف های خود تنظیمی جوامع مختلف قلمداد می شود. با افزایش هزینه های این رفتارهای کنترل نشده، دانشمندان روانشناس با جلب توجه به علل و پیامدهای خودتنظیمی ناکافی و ابزارهایی که از طریق آنها میتوان خودتنظیمی را بهبود بخشید، واکنش نشان دادند.

جای ذکر دارد که خود تنظیمی ذکر شده مستقل از جریان یادگیری خود تنظیم به رشد خود ادامه می داد و حتی این دو گروه از واژه پردازی های مختلف استفاده می کردند. دهه های اخیر ضرورت ادغام مفهومی تنظیم خود را به ارمغان آورد. حتی در محیط های آموزشی که یادگیری خود تنظیم در آن لانه کرده بود ضرورت طرح خود تنظیمی همه جانبه را مشاهده کرد. هدفهای آموزشی دانش آموزان در کنار هدفهای بهزیستی در پژوهشهای روانشناسی تربیتی معتبر تلقی شد. دانش آموزان و البته دانشجویان نه تنها موجودیت آموزشگاهی خود را دنبال می کنند بلکه بدنبال هدفهای اجتماعی و سلامت روان و سازگاری با همسالان و همراهان زندگی نیز هستند. نشان داده شده است که جهت گیری های هدفی غیر یادگیری اگرچه در محیط های آموزشی مانع محسوب می شوند در زندگی عادی دانش آموزان نقش مهمتری دارند. دانش آموزان باید بین هدفهای یادگیری و هدفهای سازگاری هماهنگی ایجاد کنند که کار دشواری است و بیشتر دانش آموزان هدفهای سازگاری محیطی را ترجیح می دهند. جنبه های دیگر شخصیت بخصوص جنبه های عاطفی حائظ اهمیت هستند و انطباق ایندو خود تنظیمی کارامدی را می طلبد.

هدف مجله اینترنتی روان تنظیم نشان دادن برخی از بهترین مطالب علوم روانشناسی در مورد خودتنظیمی است، با تمرکز ویژه بر برنامه های تحقیقاتی که خودتنظیمی را در زمینه شخصیت عادی بررسی می کنند. یافته های تجربی در مورد یک یا چند ویژگی شخصیتی اساسی با یافته های الهام گرفته از مدلهای نوظهور خود تنظیمی ادغام می شود. تمرکز بر برنامه های پژوهشی است. بنابراین، مطالعات تحقیقاتی متعددی را مرور می کنیم که گاهی در طی دهه ها توسط نویسندگان انجام شده است. هر چند یافته های بیشتر این مطالعات قبلاً منتشر شده اند، ارزش آنها از طریق گنجاندن در گزارش های یکپارچه ای افزایش می یابد که بر موضوعات مطالعات متعدد تمرکز دارند و شاید پیامدهای یافته هایی را که در زمان انتشار اولیه آشکار نبودند، برجسته می کنند.

مخاطبان اصلی خودتنظیمی شخصیت، دانشمندان علوم اجتماعی و بالینی، و هم اکنون روانشناسان تربیتی و مدرسه به مدلهای پویای شخصیت و خودتنظیمی علاقه مند هستند. بسیاری از پژوهش ها یافته های حاصل از تحقیقات انجام شده در محیط ها یا جمعیتهایی را ارائه میکنند که برای درمانگران (مانند مشاوران و روانشناسان بالینی، روانپزشکان، ومددکاران اجتماعی روانپزشکی) که به افرادی که میتوانند از خودتنظیمی مؤثرتری بهره مند شوند، خدمت می کنند سودمند خواهد بود.

به دلیل ارتباط خودتنظیمی با بحثهای گسترده تر و فلسفی تر درباره نحوه تنظیم رفتار اعضای جامعه، خودتنظیمی شخصیت ممکن است برای برخی از جامعه شناسان، اقتصاددانان، دانشمندان علوم سیاسی و فیلسوفان نیز جالب باشد.

سه بخش عمده خود تنظیمی نمایان شده است. در بخش اول، بر ظهور جنبه های خلق و خو و شخصیت مرتبط با خودتنظیمی تمرکز دارند. بخش دوم بر فرآیندهای شخصیتی اساسی در بزرگسالان عادی تأثیر میگذارد و تحت تأثیر آن قرار میگیرد. بخش سوم بزرگترین بخش است و بر تفاوتهای فردی تمرکز می کنند که به تغییر در مؤلفه ها، سبکها و اثربخشی خودتنظیمی کمک می کنند یا منعکس کننده آن هستند. در مجموع، ادبیاتی غنی از وضعیت علم در تحقیق در مورد شخصیت و خودتنظیمی بوجود آمده است.

پیش درآمد

از آنجایی که افراد کنترل کاملی بر محیط های فیزیکی و اجتماعی که در زندگی روزمره با آنها مواجه میشوند ندارند، ناسازگاری بین آنچه که هویت، اهداف و ترجیحات آنها را در موقعیتهای خاص تشکیل می دهد و آنچه در آن موقعیتها رخ میدهد، اجتناب ناپذیر است. مردم عموماً چنین ناسازگاریهایی را حداقل به طور موقت ناراحت کننده میدانند، زیرا درک آنها از نحوه عملکرد جهان یا درک آنها از اهداف، انگیزه ها یا رفتارشان را زیر سؤال می برند. هنگامی که این اختلافات به وجود می آیند، عموماً با اقدامات سریع و قاطع با هدف همسویی انتظارات یا خواسته ها و واقعیت مواجه می شوند.

این اقدامات که در مجموع به عنوان خود تنظیمی نامیده می شود، پاسخ طبیعی و اغلب خودکار افراد سالم به اختلافات برجسته بین انتظارات و واقعیت است که آن ها آن را درک می کنند. آنها ممکن است شامل شناخت یا رفتار باشند و تقریباً همیشه با عاطفه همراه هستند. خودتنظیمی مؤثر، زیربنای عملکرد روانشناختی سالم است. افرادی که به طور معمول در خودتنظیمی موفق هستند از یک حس ثبات روانی و کنترل شخصی بهره مند می شوند که به آنها اجازه می دهد ادراکات خود را از خود و نحوه درک آنها توسط دیگران مدیریت کنند. رفتار آنها معمولاً اهداف برجسته و استانداردهای رفتاری اتخاذ شده را منعکس می کند. خروج از این حالت های مورد نظر به آرامی و در طول زمان انجام می شود. افرادی که به طور معمول در خودتنظیمی شکست می خورند از هیچ یک از مزایای روانشناختی ناشی از احساس ثبات و کنترل روانی برخوردار نیستند و با اشکال خفیف تا شدید آسیب شناسی روانی دست و پنجه نرم می کنند. خودتنظیمی مؤثر، که به وسیله آن افراد افکار، احساسات و رفتارهای خود را کنترل می کنند، برای عملکرد انطباقی ضروری است.

تشخیص اینکه خودتنظیمی در عملکرد انطباقی از اهمیت محوری برخوردار است، الهام‌بخش ادبیات گسترده‌ای در مورد پیش آمدها، همبستگی‌ها و پیامدهای خودتنظیمی مؤثر و ناکارآمد است. مشارکت کنندگان در این ادبیات طیف کاملی از زیرشاخه های علوم روانشناسی و همچنین سایر رشته های مرتبط با رفتار انسانی (مانند جامعه شناسی و آموزش) را نشان می دهند.

در علوم روانشناسی، دیدگاه ها و جریانهای مختلف تحقیق در مورد خودتنظیمی در تعدادی از مجلدات ویرایش شده منتشر شده در دهه های گذشته به نمایش گذاشته شده است. علیرغم حجم و گستردگی چشمگیر ادبیات خودتنظیمی در علوم روانشناسی و رشته های مرتبط، تحقیقات یا نظریه پردازی نسبتا کمی (به ویژه در ادبیات بزرگسالان) تلاقی فرآیندهای خودتنظیمی و شخصیت را هدف قرار داده است.

به این ترتیب، تحقیق در مورد ساختار و فرآیند شخصیت به ندرت جزئیات غنی مدلهای فرآیندهای خودتنظیمی را منعکس میکند، و تحقیق در مورد فرآیندهای خودتنظیمی به ندرت به این واقعیت میپردازد که بخشی از این فرآیندها بازتابی از تمایلات پایدار افراد است.

هدف نهایی مجله اینترنتی روان تنظیم این است که با ارائه نتایج تحقیقاتی که از هر دو دیدگاه آکادمیک و بالینی نشأت می گیرند بین ادبیات شخصیتی و آموزشی خود تنظیمی پل بزند. البته این آرمانی دور و دشوار است که ممکن است مجله اینترنتی روان تنظیم به بخشی از آن دست یابد.

بحث در مورد دیدگاه های شخصیتی و پردازش اطلاعات در مورد خود تنظیمی و یکپارچه سازی آن دیدگاه ها ویژگی های رویکردهای روانشناختی را برجسته می کند:  ظهور و تنوع خود تنظیمی؛ خودتنظیمی به عنوان فرآیندی که در چارچوب شخصیت عادی بزرگسالان انجام می شود؛ و تفاوتهای فردی در مؤلفه ها، سبکها و اثربخشی خودتنظیمی.

مجله اینترنتی روان تنظیم

مجله تخصصی روانشناسی تربیتی شناختی

محمود دلیر عبدی نیا

روانشناس تربیتی با دیدگاه شناختی

دانش آموخته دانشگاه تهران

لطفا نظرات و پیشنهادات خود را از طریق بخش نظرات مجله اینترنتی روان تنظیم و یا از طریق ایمیل برای ما ارسال کنید.

استفاده از مطالب ارائه شده در این پایگاه، صرفا با ذکر منبع آزاد می باشد.