ترک تحصیل یک معضل اجتماعی

ترک تحصیل یک معضل اجتماعی

یک میلیون ترک تحصیل در کشور

گزارش مرکز آمار ایران از سال تحصیلی ۱۴۰۱-۱۴۰۲ می گوید، قریب به یک میلیون دانش آموز از تحصیل بازمانده اند. بررسی های آماری نشان می دهد روند ترک تحصیل ها فقط طی یک سال اخیر ۱۸ هزار مورد افزایش را تجربه کرده است. مرکز پژوهش های مجلس می گوید: سیاست‌گذاری‌ها در جهت کاهش و در نهایت به صفر رساندن آمار نبوده است.

شاید برای بسیاری از ما تصور این باشد که ترک تحصیل یا بازماندن از تحصیل یا هرچه نامش را بگذاریم اما معنایش مدرسه نرفتن باشد، برای دوران قدیم و دهه های قبل بوده و در این زمانه که احتمالا تحصیل ارزش بیشتری یافته، کسی ترک تحصیل نمی کند یا آن قدر کم است که به چشم نمی آید. اما این تصور و برداشت ذهنی، نه تنها درست نیست بلکه به واقعیت هم شباهت ندارد. برای این ادعا، کافی است به داده های مرکز آمار ایران درباره همین سال تحصیلی مراجعه کنیم که عدد و رقم های عجیبی را پیش روی مان قرار می دهد؛ چراکه احتمالا کمتر کسی احتمالا می توانست تصور کند که در همین سال تحصیلی حدود یک میلیون دانش آموز از تحصیل بازمانده اند. مرکز آمار ایران می گوید، در سال تحصیلی ۱۴۰۱-۱۴۰۲ به طور مشخص ۹۲۹ هزار و۷۹۸ نفر از تحصیل در مقاطع ابتدایی، متوسطه اول و دوم بازمانده‌اند. طبق اعلام آموزش و پرورش در این سال تحصیلی، ۱۶ میلیون و ۷۰۰ هزار نفر در مدارس کشور مشغول تحصیل اند.

روند سینوسی ترک تحصیل ها

بررسی آمار مرکز آمار ایران از سال ۱۳۹۵ تا امروز نشان می‌دهد، تعداد دانش‌آموزان بازمانده از تحصیل در یک فرایند سینوسی و روبه افزایش قرار دارد و در برخی سال ها کم و سال‌هایی نیز افزایش داشته است. به طور مشخص برخی عددها در جداول مرکز آمار ایران بیشتر جلب توجه می کند از جمله در دوره متوسطه دوم که از سال ۱۳۹۷ به بعد، همواره تعداد بازماندگان از تحصیل بیشتر از ۵۰۰ هزار نفر بوده است.

افزایش ۱۸ هزار نفری طی یک سال

به طور قطع، تغییر شامل افزایش و کم شدن آمار در سال های مختلف در نوع خود جای تحلیل و بررسی دارد اما به طور مشخص، در سال تحصیلی ۱۴۰۲-۱۴۰۱ تعداد ۱۸ هزار و۵۲۶ نفر نسبت به سال تحصیلی قبل، بیشتر ترک تحصیل کرده اند.

۵ درصد به تحصیل باز می‌گردند

باید این را به تاسف گفت که با وجود تمام تلاش هایی که در جهت بازگشت دانش‌آموزان به تحصیل صورت می گیرد، اما بر اساس بررسی های سال قبل مرکز پژوهش های مجلس، فقط ۵ درصد به مدرسه باز می گردند. در گزارش سال قبل مرکز پژوهش‌های مجلس آمده که از سال تحصیلی ۱۳۹۴-۱۳۹۵ تا سال تحصیلی ۱۳۹۸-۱۳۹۹ تنها ۱۷۸ هزار و ۲۳۸ دانش‌آموز به چرخه تحصیل برگشته‌اند که این آمار کمتر از ۵ درصد کل دانش‌آموزان بازمانده از تحصیل در این بازه زمانی است.

سیاست‌ها کارساز نیست

و باز به غصه باید اعلام کرد که سیاست های اتخاذ شده در جهت کاهش آمار ترک تحصیلی ها، دست کم در ۸ سال گذشته چندان کارساز نبوده است، همان‌طور که این مرکز در نتایج بررسی های خود می نویسد: آمار بازماندگان از تحصیل همسـو با سیاست‌گذاری‌ها و در جهت کاهش و در نهایت به صفر رسیدن نیست، بلکه این نرخ در سال تحصیلی ۱۴۰۱-۱۴۰۰ نسبت به سال تحصیلی ۱۳۹۵-۱۳۹۴ به میزان ۱۷.۱۵ درصد افزایش یافته است. بر اساس این آمار درواقع طی ۶ سال تعداد دانش‌آموزان بازمانده از تحصیل بیشتر از ۱۷ درصد افزایش پیدا کرده‌اند.

استان‌های دارای بیشترین ترک تحصیلی‌ها

بررسی های بازوی فکری و پژوهشی مجلس نشان می دهد، ۵ استان سیستان و بلوچستان، آذربایجان‌غربی، خراسان رضوی، خراسان شمالی و گلستان در سال تحصیلی ۱۳۹۵-۱۳۹۴ بیشترین فراوانی نسـبی بازماندگان از تحصیل را داشــته‌اند که در همین پنج استان در سال تحصیلی ۱۴۰۱-۱۴۰۰ نیز دارای بیشترین فراوانی نسبی هستند. از میان همه استان‌های کشور، استان سیستان و بلوچستان در دو شاخص بازماندگی از تحصیـل و ترک‌ تحصیل وضعیت بســیار نامناسب‌تری دارد به‌نحوی که در سال تحصیلی ۱۴۰۱-۱۴۰۰ تعداد ۱۴۵ هزارو ۳۴۰ نفر معادل بیش از ۱۸.۲ درصد از جمعیت دانش‌آموزی این استان بازمانده از تحصیل هسـتند و در سال تحصیلی ۱۴۰۱-۱۴۰۰ بیش از ۴ درصد از جمعیـت دانش‌آموزی آن استان ترک تحصیل کرده‌اند.

دلیلی که همه می‌دانیم

بی شک، یافتن پاسخ این که ترک تحصیل دانش آموزان در چه بستر و شرایطی رخ می دهد، سخت و پیچیده نیست. همان‌طور که همه می دانیم، درد معیشت و فقر مهم ترین عوامل ترک تحصیل به شمار می آید، چنان‌که مرکز پژوهش ها در گزارش خود تصریح می کند: خانوارهایی که در دهک‌های پایین، فاقد بیمه، فقیر، فاقد درآمد ثابت و… هستند بیشتر در معرض بازماندگی ازتحصیل قرار دارند. به‌طور کلی می‌توان گفت که بازماندگی از تحصیل با وضعیت رفاه خانوارکاملا مرتبط است.

دلیل ترک تحصیل و جلوگیری از آن

ترک تحصیل دانش آموزان در سال‌های اخیر به یکی از دغدغه‌های مهم مسئولین در این حوزه تبدیل شده است. افزایش تنش و استرس در میان محصلین یکی از عوامل مهم و تأثیرگذار در زمینه ترک تحصیل دانش آموزان به شمار می‌رود. به علاوه برخی از دانش آموزان بدون حضور مشاورین تحصیلی به مطالعه دروس می‌پردازند و به همین خاطر آمادگی کافی روحی و روانی را برای شرکت در آزمون‌های پیش رو ندارند.

دلایل ترک تحصیل دانش آموزان

موارد زمینه ساز ترک تحصیل برای دانش آموزان در پایه‌های تحصیلی مختلف را پیش‌تر بیان کردیم. در ادامه به صورت تخصصی‌تر به این مجموعه دلایل می‌پردازیم.

کسب درآمد

با افزایش مشکلات اقتصادی در کشور ما بسیاری از دانش آموزان از سنین پایین‌تر برای کسب درآمد اقدام می‌کنند. به همین خاطر روند تحصیلات آن‌ها با مشکلات جدی روبه‌رو می‌شود. کسب درآمد از طریق مشاغل مختلف بخش مهمی از زمان دانش آموزان را اشغال کرده و آن‌ها فرصت کافی برای درس خواندن پیدا نمی‌کنند. به علاوه در صورت عدم کسب درآمد برخی از دانش آموزان، هزینه‌های تحصیل آن‌ها تأمین نمی‌شود. ناگزیر برخی از آن‌ها در طول دوران تحصیل خود در پایه‌های مختلف ترک تحصیل کرده و مدرسه را رها می‌کنند.

افسردگی و مشکلات روحی

برخی از علل ترک تحصیل دانش آموزان به مشکلات روانی و اختلالات روحی رایج در سنین نوجوانی مربوط می‌شوند. بسیاری از نوجوانان در این سنین دچار افسردگی شده و با مشکلات روحی بسیاری دست و پنجه نرم می‌کنند که مانع از پیشرفت‌های تحصیلی آن‌ها می‌شود. به همین خاطر این اختلالات در روند تحصیل آن‌ها به وجود می‌آید.

در صورتی که اگر هر یک از این دانش آموزان به درستی هدایت و راهنمایی شوند و افرادی متبحر و با تجربه برای راهنمایی آن‌ها در خصوص مواجهه با این معضلات در دوران نوجوانی در کنارشان حضور داشته باشند، آمار ترک تحصیل دانش آموزان به حداقل می‌رسد. به همین خاطر اغلب توصیه می‌شود که حضور مشاورین تحصیلی در سنین نوجوانی را جدی بگیرید.

اختلالات خانوادگی

حتی در دبیرستان پسرانه دوره دوم بسیاری از دانش آموزان با درگیری‌های روحی ناشی از اختلالات خانوادگی دست و پنجه نرم می‌کنند. این قبیل افراد در محیط خانواده خود آرامش لازم را کسب نمی‌کنند و به همین خاطر برای ادامه تحصیل آمادگی روانی مورد نیاز نخواهند داشت. غلبه بر مشکلات روحی در این افراد بسیار سخت و دشوار است و این مسئله فرایند تحصیل آن‌ها را با مشکلات جدی روبه‌رو می‌کند. این دسته از دانش آموزان به تدریج با افت تحصیلی و کاهش نمرات روبه‌رو شده و در نهایت ترک تحصیل می‌کنند.

دوستی‌های آسیب زا

در برخی از موارد مشکلات ترک تحصیل دانش آموزان به دلیل دوستی با افراد ناباب ایجاد می‌شوند. در صورتی که خانواده‌ها نظارت کافی را در زمینه دوست یابی فرزندان خود نداشته باشند و در محیط مدرسه آگاهی لازم در این زمینه به دانش آموزان ارائه نشود، بی شک چنین مشکلاتی به وجود می‌آید که در روند تحصیل دانش آموزان اختلالات جدی به وجود می‌آورد. به همین سبب اغلب توصیه می‌کنیم، یک همراه در طول دوران تحصیل دانش آموزان در کنار آن‌ها باشد تا جای هر دوست نابابی را در این دوران پر کند.

روش‌های پیشگیری از ترک تحصیل دانش آموزان

ترک تحصیل دانش آموزان در مقاطع مختلف مورد بررسی بسیاری از کارشناسان این حوزه قرار گرفته است. برخی از کارشناسان روش‌هایی را پیشنهاد کرده‌اند که به شما کمک می‌کنند از بروز این معضلات تا حد قابل توجهی پیشگیری کنید. برخی از این روش‌ها را در ادامه مشاهده می‌کنید:

مراجعه به مشاوره تحصیلی

دریافت مشاوره‌های تحصیلی برای در بهترین دبیرستان منطقه ٣ از بروز این قبیل مشکلات تا حد قابل توجهی پیشگیری می‌کند. مراجعه به مشاور از بروز مشکلات و اختلالات روحی و روانی به شدت پیشگیری خواهد کرد. این مشاوران حتی به پیشرفت تحصیلی دانش آموزان نیز کمک شایانی می‌کنند.

ارتباط خوب والدین با دانش آموزان

برای جلوگیری از ترک تحصیل دانش آموزان باید به ارتباط مؤثر و مطلوب والدین با دانش آموزان دقت بالایی داشته باشید. در صورتی که ارتباطات صمیمانه و گرمی با نوجوان خود داشته باشید، مشکلات تحصیلی هرگز گریبان گیر دانش آموز نخواهد شد. این ارتباطات دوستانه، سبب درک بیشتر و دقیق‌تر نوجوانان شده و آن‌ها را بیشتر به والدین نزدیک می‌کند. به این ترتیب از بروز آسیب‌های روحی و روانی در این سنین پیشگیری خواهد شد.

تغییرات محیط زندگی

بهترین دبیرستان پسرانه تهران همواره راهکارهایی برای پیشگیری از بروز مشکلات تحصیلی برای دانش آموزان ارائه می‌دهد. برای این که هر یک از دانش آموزان روند تحصیلی خود را با موفقیت بیشتری طی کنند، باید به تحول و تنوع بخشیدن به وضعیت زندگی آن‌ها توجه داشته باشید.

حتی در برخی شرایط توصیه می‌شود که مدرسه محل تحصیل دانش آموزان برای پیشگیری از افت بیشتر تحصیلی آن‌ها تعویض شود. در این صورت دانش آموز در محیط جدیدتری قرار می‌گیرد و عملکرد مطلوب‌تری خواهد داشت.

عواقب ترک تحصیل دانش آموزان

• در صورت ترک تحصیل فرصتی برای ارتقا شغلی و کسب موقعیت‌های اجتماعی مناسب برای دانش آموزان وجود نخواهد داشت.
• کاهش اعتماد به نفس دانش آموزان
• کاهش مهارت‌های اجتماعی دانش آموز به دلیل عدم حضور در جمع همسالان
• عدم یادگیری مهارت‌های حل مسئله که در زندگی آینده مزایای بی شماری برای همه دخترها و پسرهای دانش آموز دارد.

جمع بندی

ترک تحصیل دانش آموزان یکی از بزرگ‌ترین مشکلاتی است که سیستم آموزش و پرورش کشور ما با آن دست و پنجه نرم می‌کند. برای رویارویی با این قبیل مشکلات بسیاری راهکارها مورد استفاده قرار گرفته‌اند اما همه آن‌ها کارایی لازم را نداشتند. اما حضور دائمی مشاوران تحصیلی یک راهکارها همیشگی و فوق کاربردی برای جلوگیری از ترک تحصیل دانش آموزان در پایه‌های مختلف به شمار می‌رود.

دلیل اصلی مشکلات آموزشی و پرورشی نبود عزّم کافی برای حلّ یا کاهش این معضل اجتماعی است. آسیب های حاصل از آن خود موجبات بسیاری از مشکلات دیگر کشور عزیزمان ایران است.