پرورش آگاهی، دانش و تنظیم فراشناختی و ایجاد محیط های مساعد

پرورش آگاهی، دانش و تنظیم فراشناختی و ایجاد محیط­ های مساعد

امروزه فراشناخت شناخته شده است. دانش ما در مورد فراشناخت افزایش بسیاری داشته است. با افزایش تحقیقات رزولوشن سازه فراشناخت گسترش یافته است. اگرچه این همه آنچه که باید باشد نیست اما ما به جایی رسیده ایم که می توانیم با اطمینان مسئله کاربرد را مطرح کنیم. البته پژوهش های کاربردی در آغاز راه هستند اما نمی توان از سودمندی کاربردی این سازه فوق العاده چشم پوشی کرد.

فراشناخت با شناخت متفاوت است، ماهیت چند بعدی و دامنه‌ کلی دارد. فراشناخت با ارائه دانش عمومی و مهارت‌های نظارتی که افراد را قادر می‌سازد شناخت را در حوزه‌های متعدد کنترل کنند، جایگاه منحصر به فردی را در شاخه خود تنظیمی پر کرده است. فراشناخت انعطاف پذیر و ضروری است. پس چگونه می توان این مهارت ها را بهبود بخشید؟ چهار راه کلی برای افزایش فراشناخت در کلاس درس وجود دارد.

ارتقاء آگاهی عمومی

دانش آموزان باید تمایز بین شناخت و فراشناخت را درک کنند تا خود تنظیم شوند. معلمان، دانش آموزان دیگر و بازتاب هر کدام نقش مهمی در این فرآیند دارند. معلمان هم مهارت های شناختی و هم مهارت های فراشناختی را برای دانش آموزان خود مدل می کنند. هر چه این مدل سازی صریح تر باشد، احتمال بیشتری وجود دارد که دانش آموزان مهارت های شناختی و فراشناختی را توسعه دهند. سایر دانش‌آموزان نیز مدل‌های مؤثری ارائه می‌دهند و در بسیاری از موقعیت‌ها، الگوهای بهتری نسبت به معلمان هستند. غالباً دانش‌آموزان در مقایسه با معلمان بهتر می‌توانند مهارت‌های شناختی و فراشناختی را مدل‌سازی کنند و منطق قدرتمندی برای این مهارت‌ها در منطقه رشد نزدیک دانش‌آموز ارائه کنند.

تمرین و تأمل گسترده نقش مهمی در ساخت دانش فراشناختی و مهارت های نظارتی ایفا می کند. این امر به ویژه زمانی صادق است که به دانش‌آموزان فرصت‌های منظمی داده شود تا در مورد موفقیت‌ها و شکست‌های خود تأمل کنند. مطالعاتی که ساختار نظریه‌های ذهن را بررسی می‌کنند همچنین نشان می‌دهند که تأمل، هم به‌عنوان یک تلاش انفرادی و هم به‌عنوان یک تلاش گروهی، به گستردگی و پیچیدگی چنین نظریه‌هایی کمک می‌کند.

اولین مورد این است که معلمان وقت بگذارند. اهمیت دانش و تنظیم فراشناختی، از جمله نقش منحصر به فرد آن در یادگیری خودتنظیم را مورد بحث قرار دهید. دوم، معلمان باید تلاشی هماهنگ برای الگوسازی فراشناخت خود برای دانش آموزان خود انجام دهند. اغلب معلمان بدون الگوبرداری از فراشناخت (یعنی نحوه تفکر و نظارت بر عملکرد خود) شناخت خود (یعنی نحوه انجام یک کار) را مورد بحث و مدل قرار می دهند. به عنوان مثال، من به عنوان یک دانشجو، صدها ارائه درس را در کلاس‌های درسی دانشگاه مشاهده کرده‌ام، اما هرگز به یاد نمی‌آورم که هیچ یک از اساتید فرآیندهای فکری خود را در حین ارائه مطالب توصیف کرده باشند (یعنی تجزیه و تحلیل فراشناختی فرایندهای فکری). ثالثاً، معلمان باید با وجود فشارهای زیاد ناشی از برنامه های درسی فشرده و تقاضاهای عملکرد ناحیه، زمانی را برای بحث و تفکر گروهی اختصاص دهند.

بهبود دانش شناخت

قبلاً بین دانش شناخت و تنظیم شناخت تمایز قائل شدم. اولی شامل سه جزء فرعی بود. دانش بیانی، رویه ای و مشروط. ماتریس ارزیابی استراتژی یک ابزار کمک آموزشی برای بهبود دانش شناخت است که این روشی موثر برای افزایش دانش فراشناختی است. استفاده از ماتریس های خلاصه ممکن است به طور قابل توجهی یادگیری را بهبود بخشد. 

ماتریس ارزیابی استراتژی
استراتژی	چگونه	چه زمانی	چرا

ماتریس ارزیابی استراتژی شامل اطلاعاتی در مورد نحوه استفاده از چندین استراتژی، شرایطی که در آن این استراتژی‌ها بیشترین کاربرد را دارند، و توضیح مختصری برای اینکه چرا ممکن است بخواهید از آنها استفاده کنید. هدف هر استراتژی ارتقای دانش آشکار، رویه ای و شرطی در مورد هر استراتژی است. البته، مقایسه استراتژی‌ها، سطح پیچیده‌تری از دانش مشروط را در مورد مجموعه استراتژی فرد اضافه می‌کند.

چگونگی کاربرد استراتژی اسکیم شامل جستجو برای عنوان، کلمات برجسته، پیش نمایش، و خلاصه می شود. زمان استفاده از آن قبل از خواندن یک متن گسترده است. و علت استفاده از آن این است که نمای کلی مفهومی را ارائه می دهد، و به تمرکز توجه کمک می کند.

چگونگی کاربرد استراتژی کندسازی شامل توقف کنید، بخوانید و به اطلاعات فکر کنید می شود. زمان استفاده از آن زمانی است که اطلاعات به خصوص مهم به نظر می رسد و علت استفاده از آن این است که تمرکز توجه فرد را تقویت می کند.

چگونگی کاربرد استراتژی دانش قبلی را فعال کنید شامل مکث کنید و به چیزهایی که از قبل می دانید فکر کنید و آنچه را که نمی دانید بپرسید می شود. زمان استفاده از آن قبل از خواندن یا یک کار ناآشنا است و علت استفاده از آن این است که یادگیری و به خاطر سپردن اطلاعات جدید را آسان تر می کند.

چگونگی کاربرد استراتژی یکپارچگی ذهنی شامل ایده های اصلی را به هم مرتبط کنید از اینها برای ساختن موضوع یا نتیجه گیری استفاده کنید می شود. زمان استفاده از آن زمانی است که یادگیری اطلاعات پیچیده یا درک عمیق تر مورد نیاز است و علت استفاده از آن این است که بار حافظه را کاهش می دهد و سطح درک عمیق تر را ارتقا می دهد.

روش های مختلفی وجود دارد که معلم می تواند از ماتریس ارزیابی استراتژی در کلاس درس استفاده کند. ایده اصلی این است که از دانش آموزان بخواهید، چه به صورت فردی یا گروهی، هر ردیف از ماتریس را در طول سال تحصیلی تکمیل کنند.

به عنوان مثال، معلم کلاس چهارمی را تصور کنید که ماتریس ارزیابی استراتژی را در هفته اول مدرسه معرفی می کند. او به دانش‌آموزان اطلاع می‌دهد که هر ماه روی یک استراتژی جدید تمرکز خواهند کرد و باید چهار استراتژی اضافی را در طول سال تمرین کنند که می‌تواند در ماتریس ارزیابی استراتژی گنجانده شود. به دانش‌آموزان هر هفته زمانی داده می‌شود تا به‌صورت جداگانه و به‌عنوان یک گروه کوچک درباره استفاده از استراتژی فکر کنند. زمان انعکاس ممکن است شامل تبادل افکار با دانش آموزان دیگر در مورد زمان و مکان استفاده از یک استراتژی باشد. می‌توان با مصاحبه با دانش‌آموزان هم‌پایه، یا دانش‌آموزان بزرگ‌تر، در مورد استفاده از استراتژی‌شان، اعتبار اضافی کسب کرد. از دانش آموزان انتظار می رود که ماتریس های ارزیابی استراتژی خود را مانند یک نمونه کار کوچک تجدید نظر کنند. معلمانی که معمولا از ماتریس های ارزیابی استراتژی استفاده می کنند بیان می کنند که بسیار مفید هستند.

یکی از نقاط قوت ماتریس های ارزیابی استراتژی ها این است که استفاده از استراتژی (یعنی یک مهارت شناختی) را ترویج می کنند که به طور قابل توجهی عملکرد را بهبود می بخشد. نقطه قوت دوم این است که ماتریس های ارزیابی استراتژی ها آگاهی فراشناختی صریح را حتی در بین دانش آموزان جوان تر ترویج می کنند. نقطه قوت سوم این است که ماتریس های ارزیابی استراتژی ها دانش آموزان را تشویق می کنند تا به طور فعال دانشی در مورد چگونگی، زمان و مکان استفاده از استراتژی ها ایجاد کنند.

بهبود تنظیم شناخت

ماتریس های ارزیابی استراتژی­ها احتمالاً در بهبود دانش شناخت مؤثر هستند، اما ممکن است بر تنظیم تأثیری نداشته باشند. یکی از رویکردها چک لیست نظارتی است. هدف چک لیست نظارتی ارائه یک اکتشافی فراگیر است که تنظیم شناخت را تسهیل می کند.

نمونه ای از یک چک لیست نظارتی مدل شده است. سه دسته اصلی شامل برنامه ریزی، نظارت و ارزیابی ارائه شده است. چک لیست نظارتی به فراگیران مبتدی این امکان را می دهد تا یک توالی تنظیمی سیستماتیک را پیاده سازی کنند که به آنها کمک می کند عملکرد خود را کنترل کنند.

چک لیست نظارتی

برنامه ریزی:

• ماهیت تکلیف چیست؟
• هدف من چیست؟
• به چه نوع اطلاعات و استراتژی هایی نیاز دارم؟
• چقدر زمان و منابع لازم دارم؟

نظارت:

• آیا درک روشنی از کاری که انجام می دهم دارم؟
• آیا تکلیف معنا دارد؟
• آیا به اهدافم می رسم؟
• آیا باید تغییراتی ایجاد کنم؟

ارزیابی:

• آیا به هدفم رسیده ام؟
• چه کار کرد؟
• چه چیزی کار نکرد؟
• آیا دفعه بعد کارها را متفاوت انجام می دهم؟

تحقیقات نشان می دهد که دانش آموزانی که از چک لیست نظارتی استفاده می کنند از دانش آموزان کنترل در تعدادی از معیارها، از جمله حل مسئله کتبی، پرسیدن سؤالات استراتژیک و توضیح دقیق اطلاعات، عملکرد بهتری دارند. این نشان می دهد که تذکرات صریح در قالب چک لیست به دانش آموزان کمک می کند تا در هنگام حل مشکلات استراتژیک تر و سیستماتیک تر باشند.

در یک مطالعه مرتبط، توانایی دانش‌آموزان کلاس پنجم و ششم را برای حل مسائل کامپیوتری پس از انتساب به یکی از سه شرط بررسی کردند. گروه اول آموزش حل مسئله خاص، و گروه دوم آموزش حل مسئله به همراه خود نظارتی دریافت کردند، در حالی که گروه سوم هیچ آموزشی دریافت نکردند. گروه حل مسئله تحت نظارت، بیشتر از هر یک از گروه های باقی مانده، مشکلات دشوار را حل کردند و زمان کمتری را برای انجام آن صرف کردند. اگرچه گروه خودنظارتی از یک چک لیست صریح استفاده نکردند، مراحل فرآیند خودنظارت کاملاً مشابه موارد مورد استفاده قبلی بود. این مطالعات با هم، پشتیبانی تجربی را برای کاربرد چک لیست های نظارتی ارائه می کنند.

پرورش محیط های مساعد

مهارت های فراشناختی در خلاء وجود ندارند. اغلب، دانش‌آموزان دارای دانش و استراتژی‌هایی هستند که برای یک کار مناسب است، اما از آن‌ها استفاده نمی‌کنند. یکی از دلایل این است که دانش‌آموزان در انجام یک کار چالش‌برانگیز خود را درگیر نمی کنند و پافشاری هم نمی‌کنند، یا موفقیت خود را به استفاده از استراتژی‌ها و خودتنظیمی نسبت نمی‌دهند. گاهی اوقات دانش‌آموزان تلاش لازم برای انجام یک کار را به خوبی انجام نمی‌دهند، زیرا معتقدند توانایی فکری و به‌ویژه فقدان آن، تلاش اضافی را بی‌فایده می‌کند. تعدادی از نظریه های انگیزشی به طور مستقیم به این مسائل پرداخته اند.

به طور کلی، دانش آموزان موفق احساس خودکارآمدی بیشتری دارند، موفقیت خود را به عوامل قابل کنترلی مانند تلاش و استفاده از استراتژی نسبت می دهند و در مواجهه با شرایط چالش برانگیز استقامت می کنند.

یکی از برجسته ترین ویژگی های یادگیرندگان موفق، جهت گیری هدف آنهاست. دانش آموزان با گرایش های تسلط به دنبال بهبود شایستگی خود هستند. کسانی که جهت گیری های عملکردی دارند به دنبال اثبات شایستگی خود هستند. تعدادی از مطالعات نشان می‌دهد که دانش‌آموزان با تسلط بالا در مجموع موفق‌تر هستند، زیرا آنها پشتکاری دارند، اضطراب کمتری را تجربه می‌کنند، از استراتژی‌های بیشتری استفاده می‌کنند و موفقیت خود را به دلایل قابل کنترل نسبت می‌دهند.

این یافته ها نگرانی هایی را در مورد نوع جهت گیری های هدف معلمان در کلاس درس ایجاد می کند. تأکید شدید بر عملکرد ممکن است به اهداف عملکردی منجر شود. در مقابل، تمرکز بر افزایش سطح فعلی عملکرد، پاداش دادن به تلاش و پشتکار بیشتر، و استفاده از استراتژی ممکن است یک محیط تسلط ایجاد کند.

یکی از مزیت‌های بالقوه کلاس‌های درس که تسلط را ارتقا می‌دهند این است که دانش‌آموزان ممکن است یک مجموعه وسیع‌تری از استراتژی‌ها، و احتمال بیشتری برای استفاده از آنها داشته باشند و دانش فراشناختی بیشتری در مورد تنظیم استفاده از استراتژی کسب کنند.

ارتقاء مهارت های عمومی

در دفاع از مهارت های شناختی عمومی باید گفت که در حالی که بیشتر حوزه‌های موضوعی تا حدی بر مهارت‌های خاصی تکیه می‌کنند که در سایر حوزه‌ها کاربرد کمی دارند (به عنوان مثال، استفاده از فرمول درجه دوم)، تعداد زیادی استراتژی کلی وجود دارد که به یادگیری در هر حوزه کمک می‌کند. استفاده از ماتریس های ارزیابی استراتژی و چک لیست نظارتی به ارتقای دانش در مورد استراتژی های فردی و همچنین دانش فراشناختی در مورد نحوه استفاده از آن استراتژی ها کمک می کند.

الگوسازی معلم و دانش آموز در مورد چگونگی تفکر متخصصان یا کسانی که کارمد تر از دیگران هستند، و در مورد مسائل فکر می کنند و برای حل آنها تلاش می کنند، آگاهی و دانش ارائه می دهند. مدل‌سازی مهارت‌های نظارتی مانند برنامه‌ریزی، نظارت و خودارزیابی اهمیت ویژه‌ای دارد. هر معلمی باید تلاشی هماهنگ برای الگوسازی صریح این رفتارها انجام دهد.

بسیاری از مهارت های دیگر وجود دارد که به دانش آموزان کمک می کند تا بهتر فکر کنند. یک مثال، مهارت های تفکر انتقادی مانند ارزیابی شواهد است. مثال دیگر مهارت های استدلال علمی مانند آزمون فرضیه است. این مهارت ها را می توان آموزش داد، و در صورت یادگیری، برای همه دانش آموزان مفید است.

تحقیقات نشان می دهد که بسیاری از دانش آموزان با توجه به سه شرط می توانند با توجه به تفکر انتقادی و علمی پیشرفت کنند. یکی این است که آنها زمان کافی را صرف به کارگیری مهارت های هدفمند در یک زمینه معنادار می کنند. دوم این که آنها این فرصت را دارند که کارشناسان ماهر را در استفاده از مهارت ها مشاهده کنند. سومین مورد، و موردی که به ویژه برای توسعه آگاهی فراشناختی مهم است، دسترسی به بازتاب یک متخصص در مورد کاری است که او انجام می دهد و اینکه چقدر خوب انجام می شود.

تحقیق و تمرین آموزشی به شدت از مفهوم آموزش مهارت های شناختی عمومی حمایت می کند. آموزش با کیفیت بالا به دانش‌آموزان در هر سنی امکان می‌دهد تا استراتژی‌های خاص و کلی حوزه، دانش فراشناختی در مورد خود و مهارت‌های شناختی‌شان و چگونگی تنظیم بهتر شناخت خود را بسازند.

نقطه شروع در این تلاش این است که معلمان (یا دانش آموزان کارامدتر) از خود بپرسند که چه مهارت ها و استراتژی هایی در حوزه خاصی که تدریس می کنند مهم است؛ چگونه این مهارت ها را در مجموعه مهارت های شناختی خود ساخته اند و چه چیزی می توانند در مورد استفاده هوشمندانه از این مهارت ها به دانش آموزان خود بگویند.

نتیجه گیری

فراشناخت برای یادگیری موفق ضروری است زیرا افراد را قادر می‌سازد تا مهارت‌های شناختی خود را بهتر مدیریت کنند و نقاط ضعف را می‌توانند با ساختن مهارت های شناختی جدید اصلاح کنند. تقریباً هر کسی که بتواند یک مهارت را انجام دهد، قادر به فراشناخت است - یعنی فکر کردن به اینکه چگونه آن مهارت را انجام می دهد.

ترویج فراشناخت با ایجاد آگاهی در بین یادگیرندگان که فراشناخت وجود دارد، با شناخت متفاوت است و موفقیت تحصیلی را افزایش می دهد شروع می شود. گام بعدی آموزش راهبردها و مهمتر از آن کمک به دانش آموزان برای ایجاد دانش صریح درباره زمان و مکان استفاده از استراتژی ها است. یک مجموعه استراتژی انعطاف پذیر می تواند در کنار تصمیم گیری های نظارتی دقیقی که افراد را قادر می سازد تا یادگیری خود را برنامه ریزی، نظارت و ارزیابی کنند، مورد استفاده قرار گیرد. این اهداف را می توان از طریق انواع شیوه های آموزشی محقق کرد.

رویکرد تعاملی ایده آل آن است که آموزش مستقیم، الگوسازی معلم و دانش‌آموز کارامد، تأمل دانش‌آموزان، و فعالیت‌های گروهی که به دانش‌آموزان اجازه می‌دهد دانش خود را در مورد شناخت به اشتراک بگذارند را با هم ترکیب می‌کند.

در حال حاضر، تعدادی برنامه موفق برای استفاده به عنوان مدل های گویا وجود دارد. همه این برنامه ها نشان می دهد که دانش و تنظیم فراشناختی را می توان از طریق شیوه های آموزشی کلاس درس بهبود بخشید و دانش آموزان می توانند از این مهارت های تازه کسب شده برای بهبود عملکرد استفاده کنند.

 

مطالب متنوع، تحلیلی و کاربردی روانشناسی

بر اساس منابع معتبر روز و یافته های پژوهشی

و تجزیه و تحلیل آنها در حیطه روانشناسی تربیتی شناختی

با تمرکز بر یادگیری خود تنظیم و راهبردهای یادگیری-مطالعه

و خلاقیت

استفاده از مطالب ارائه شده در این پایگاه، صرفا با ذکر منبع آزاد می باشد.