راهبردهای یادگیری - ریچارد مایر

زمانی که انگیزه و فرصت کافی برای یادگیری ایجاد شد، گام بعدی این است که برخی راهبردهای اثربخش (Effective Strategies) برای تسهیل یادگیری بکار برده شود. جدول 3 ده راهبرد یادگیری موفق را برای پرورش یادگیری ثمربخش – یعنی یادگیری عمیق که به درک مطلب منتهی می شود – ارائه می دهد. در یادگیری ثمربخش توجه به مطالب مناسب در درس متمرکز می شود (مانند، فعالیت در فرایند شناختی انتخاب کردن)، بطور ذهنی آن بصورت یک ساختار منسجم که معنادار باشد سازمان داده می شود (مانند، فعالیت در فرایند شناختی سازمان دادن)، و اطلاعات ورودی با دانش پیشین مناسب که از حافظه بلند مدت فعال شده است یکپارچه می شود (مانند، فعالیت در فرایند شناختی یکپارچه سازی). هر ده راهبرد یادگیری برای این سه فرایند شناختی بهنگام مطالعه باید راه اندازی شود. ده راهبرد یادگیری عبارتند از باز خوانی، پیش آموزی، خلاصه کردن، نقشه سازی، رسم کردن، خود آزمون گیری، خود شرح دهی، تدریس، و به عمل در آوردن. بدون راهبردهای اثربخش یادگیری، خطر یادگیری به روش طوطی وار پیش می آید که در آن مطالب به همان صورت که در کتاب یا بصورت گفتاری در سخنرانی ارائه شده بخاطر آورده می شود. این روشی ناموفق برای یادگیری است. اگر دانش آموز خود را با مجموعه ای مناسب از این راهبردهای یادگیری مجهز کند، ابزارهای لازم برای یادگیری موفق مطالب بصورت عمیق تر به هنگام مطالعه در دسترس خواهد بود– یعنی فعالیت در یادگیری ثمربخش. روش موفق برای یادگیری عبارت است از بکار بردن یک یا چند راهبرد یادگیری که با تکلیف یادگیری دانش آموز مطابق باشد. سه راهبرد اول برای یادگیری موفق که در جدول 3 فهرست شده اند عموما بکار برده می شوند: باز خوانی (Rereading)، برجسته سازی (Highlighting)، و پیش آموزی (Prelearning). چنانکه در ردیف اول جدول 3 نشان داده شده است، باز خوانی یک راهبرد یادگیری شایعی است که در آن متن بیش از یکبار خوانده می شود. برای بکار بردن باز خوانی برای پرورش یادگیری ثمربخش، باید بخشهای فصل کتاب درسی یا یادداشتهای سخنرانی که معنادار نیستند و نیاز به روشن سازی دارند مشخص شوند، و سپس اطمینان ایجاد شود که آن قسمتها دوباره خوانی می شوند. دانش آموز موفق متنی را که گیج کننده است دوباره خوانی می کند. برای بیشینه کردن اثربخشی آن، باید این راهبرد را در کنار دیگر راهبردها مانند خود شرح دهی یا خلاصه کردن بکار برد. باوجوداین، برای اثربخشی کامل، نباید هر چیزی بصورت کورکورانه با تاکید یکسان دوباره خوانی شود، یعنی راهبردی که دانش آموز ناموفق را بازتاب می دهد. چنانکه در ردیف دوم جدول 3 نشان داده شده است، برجسته سازی دیگر راهبرد یادگیری شایع است که در آن بخشی از متن مورد مطالعه زیر خط کشی می شود یا بطریقی علامت گذاری می شود. برای بکار بردن برجسته سازی برای پرورش یادگیری ثمربخش، باید تلاش شود تا بخشهایی از فصل کتاب درسی یا یادداشتهای سخنرانی که مهمترین هستند تشخیص داده شود. دانش آموز موفق اندیشه های مهم را برجسته سازی می کند. برای افزایش اثربخشی برجسته سازی، باید آن را به همراه دیگر راهبردهای مطالعه مانند نوشتن خلاصه ای از مطالب (راهبرد خلاصه کردن)، ایجاد فهرست یا خرده فهرستی از مطالب (راهبرد نقشه سازی)، یا شکل دادن زمینه ای برای گرفتن آزمون از خود (راهبرد خود آزمون گیری) یا شرح دادن مطالب به خود (یعنی، راهبرد خود توضیحی) بکار برده شود. برای اثربخش تر بودن، باید از برجسته سازی به صورت محدود استفاده شود. برجسته سازی برای کمک به دانش آموز در انتخاب و سازمان دادن مطالب بطریقی که بتوان مطالب مهم را درک کرد در نظر گرفته شده است. اگر تمام کتاب برجسته سازی شود چندان از برجسته سازی سودی بدست نمی آید، و دانش آموز در مسیر ناموفق بودن قرار خواهد گرفت. دیگر راهبرد مطالعه شایع بکار بردن فلش کارتها است، که تحت عنوان پیش آموزی در ردیف سوم جدول 3 آمده است. در پیش آموزی، حفظ کردن اصطلاحات مهم و تعاریف یا ویژگیهای آنها مورد هدف قرار می گیرد و دانش آموز موفق تلاش می کند تا بر اصطلاحات مهم تسلط پیدا کند. برای مثال، می توان فلش کارتهایی با یک اصطلاح بر یک روی آن و تعریف آن بر روی دیگر ایجاد کرد. دانستن اصطلاحات مهم می تواند به دانش آموز کمک کند تا توضیح های کتاب یا یادداشتهای خود را بهتر درک کند؛ زیرا نباید ظرفیت پردازش محدود را برای تلاش در درک معنی اصطلاحات بکار برد. حفظ کردن تعاریف فقط گام اول مطالعه موفق است، زیرا همچنین باید مطمئن شد که مطالب از طریق برخی عادات مطالعه دیگر فهرست شده در جدول 3 بصورت عمیق فهمیده شده اند. کاربرد حفظ کردن به تنهایی به یادگیری ناموفق منتهی خواهد شد. سه راهبرد مطالعه بعدی برای یادگیری موفق در جدول 3 شامل تبدیل کلمات (در کتاب یا یادداشتهای خود) به دیگر اشکال بازنمایی مانند نوشتن یک خلاصه مختصر (مانند راهبرد خلاصه کردن)، ایجاد یک فهرست یا نقشه دانش (مانند، راهبرد نقشه سازی)، یا ساختن یک شکل (مانند، راهبرد رسم کردن) می باشد. دو راهبرد اول شامل راهبردهای شایع یادداشت برداری و فهرست کردن است. این راهبردها به شکلهایی از قبل مورد استفاده قرار می گرفته اند، اما به همان گونه که در این کتاب می بینید، روشهایی وجود دارند که آنها را بسیار اثربخش تر مورد استفاده قرار می دهند. خلاصه کردن یکی از نیرومند ترین و ساده ترین راهبردهای مطالعه است که مورد استفاده قرار می گیرد و می توان به مجموعه راهبردهای دانش آموز موفق اضافه شود. چنانکه در ردیف چهارم جدول 3 نشان داده شده است، خلاصه کردن شامل بیان اندیشه های اصلی درس به زبان خود فرد، از طریق ایجاد یک خلاصه نوشتاری مختصر یا فقط یک خلاصه شفاهی مختصر است. دانش آموز موفق به زبان خود مطالب را خلاصه می کند. خلاصه کردن زمانی اثر می گذارد که به مطالب مهم توجه شود (یعنی فرایندهای شناختی انتخاب کردن)، آن را بصورت یک ساختار منسجم که معنادار باشد سازمان دهند (یعنی فرایند شناختی سازمان دهی)، و آن به دانش پیشین با بیان آن به زبان خود فرد ارتباط یابد (یعنی، فرایند شناختی یکپارچه سازی). خلاصه کردن به این معنا نیست که فقط مطالب کلمه به کلمه تکرار شوند یا آنها را کپی کنند، و این باعث می شود که بیشتر اثربخشی خلاصه کردن از دست برود. ممکن است که فکر کنید خلاصه کردن مانند یادداشت برداری است، آری و بلکه نوعی از یاد داشت برداری است که در آن بر نکات اصلی تمرکز می شود و آنها بصورت یک خلاصه منسجم به زبان خود فرد  سازمان دهی می گردد. نقشه سازی می تواند همچنین ابزاری نیرومند برای دانش آموزان موفق باشد. چنانکه در ردیف پنجم جدول 3 نشان داده شده است، نقشه سازی شامل قرار دادن اندیشه های اصلی درس در یک آرایش فضایی مانند فهرست (Outlining) یا نقشه دانش (Knowledge Mapping) است (مانند، یک سلسله مراتب، ماتریس، یا فلوچارت). دانش آموز موفق فهرست یا نقشه های دانش را خود ایجاد می کند. بیشتر افراد احتمالا قبلا در فهرست سازی فعالیت کرده اند، که شایع ترین شکل نقشه سازی است. فهرست سازی، زمانی که به درستی بکار برده شود می تواند درک دانش آموز را از مطالب افزایش دهد. اثربخشی آن را می توان  با بکار بردن فهرست خود به همراه دیگر راهبردهای مطالعه مانند خلاصه کردن یا خود شرح دهی افزایش داد. یادگیری ساختن نقشه های دانش ممکن است کمی زمان بیشتری را بطلبد، اما می تواند یک وسیله نیرومندی برای دانش آموزان در سازماندهی ذهنی مطالب باشد، بخصوص زمانیکه بصورت محدود برای ساختارهای مهم مانند سلسله مراتب ها، ماتریس ها، و فلو چارت ها بکار گرفته شود. هدف آن است که به دانش آموز کمک شود تا مطالب مهم را انتخاب کند و آن را سازمان دهد و به دانش قبلی خود ارتباط دهد. زمانیکه دانش آموز نمی تواند آنچه را که مهم است شناسایی کند، نقشه سازی موثر نخواهد بود، در نتیجه مقداری آموزش و راهنمایی نیاز است تا کار بطریق درست شروع شود. راهبرد مطالعه بعدی – رسم کردن (Drawing)– کمتر بکار گرفته می شود (و همچنین تجسم کردن (Imaging) نیز حتی کمتر از آن شایع است)، اما می تواند کمک بزرگی برای دانش آموزان باشد بخصوص برای متنهایی که همه بخشهای یک سیستم را توصیف می کند (مانند بخشهای سیستم گردش خون انسان) یا چگونه یک سیستم علت و معلولی کار می کند (مانند چگونه سیستم گردش خون کار می کند). چنانکه در ردیف ششم جدول 3 توصیف شده است، تصاویر مطالب اصلی را در یک متن پرینت شده به تصویر می کشند. دانش آموز موفق در روند مطالعه خود ترسیم هایی را ایجاد می کند. یک روش نزدیک به رسم کردن تجسم کردن است، که در آن بسادگی تصاویر ذهنی ایجاد می شوند که مطالب اصلی در یک متن چاپی را نشان می دهند (درست مانند رسم کردن). دانش آموز موفق در روند مطالعه خود تصاویر ذهنی ایجاد می کند. رسم کردن می تواند انتخاب فرایندهای شناختی را تحریک کند (یعنی دانش آموز باید دریابد که چه چیزی را در ترسیم های خود قرار دهد)، سازماندهی آنها (یعنی، دانش آموز باید بخشهای مطلب را در یک صفحه بصورت فضایی مرتب کند)، و یکپارچه سازی (یعنی دانش آموز باید دانش قبلی خود را برای ترجمه کلمات به ترسیم ها بکار ببرد). دانش آموزان احتمالا به میزانی از آموزش و راهنمایی برای استفاده کامل از رسم کردن احتیاج دارند. همچنین، رسم کردن می تواند پر زحمت باشد اگر فرد مجبور شود کوشش ذهنی بسیار زیادی را در کار رسم کردن بکار ببرد، بنابراین ترسیمات باید بقدر کافی ساده باشند تا آنها را بتوان بسادگی ایجاد کرد. چهار راهبرد مطالعه بعدی برای یادگیری موفق در جدول 3 شامل بسط دادن مطالب مانند پاسخ دادن به سوالات، (راهبرد خود آزمون گیری)، توضیح دادن مطالب به خود (یعنی، راهبرد خود توضیحی)، توضیح دادن به شخص دیگر (یعنی راهبرد درس دادن)، یا عمل کردن بر مطالب با اشیاء عینی (یعنی، راهبرد به عمل در آوردن) می باشند. یک امتحان عملی از خود گرفتن در زمینه مطالب یک راهبرد مطالعه اثربخش خاص است زیرا دانش آموز آنچه را که در امتحان اصلی باید انجام دهد به عمل در می آورد – بازیابی مطالب مناسب از حافظه خود و بکار بردن آنها. چنانکه در ردیف هفتم جدول 3 نشان داده شده است، خود آزمون گیری شامل پاسخ دادن به سوالات تمرینی بعد از اینکه دانش آموز مطالب را مطالعه کرده است صورت می گیرد. ممکن است که قبلا برخی از دانش آموزان دیگر راهبردهای مطالعه در جدول 3 مانند دوباره خوانی یا برجسته سازی یا فهرست کردن را بکار برده باشند، اما با خود آزمون گیری به تمرین پاسخ دادن به سوالات همانند آنچه که در امتحان اصلی ارائه خواهد شد پرداخته می شود. دانش آموز موفق از خود آزمونهای عملی خواهد گرفت. اگر دانش آموز بتواند یاد بگیرد که از خود در مورد مطالب امتحان بگیرد و تمایل داشته باشد که تلاش کند تا در راهبرد خود آزمون گیری فعالیت کند، او در طریق خود بسوی موفقیت تحصیلی عالی قرار دارد. دانش آموزان احتمالا میزانی از آموزش و راهنمایی در خود آزمون گیری نیاز خواهند داشت، اما با تمرین و راهنمایی می توانند این راهبرد مطالعه را تا حد کامل پرورش دهند که تلاشهای دانش آموزان را بسیار ارزشمند می سازد. راهبرد خود توضیحی (که اغلب بر اساس برجسته سازی یا فهرست کردن اولیه قرار دارد) برای دانش آموز موفق شدن بسیار مهم است. در خود توضیحی، چنانکه در جدول 3 نشان داده شده است، دانش آموز به یادداشتهای خود نگاه می کند و مطالب را معمولا با صدای بلند همانند یک سخنرانی کوچک برای خود توضیح می دهد. دانش آموز موفق در روند مطالعه خود مطالب را برای خودش توضیح می دهد. او در آنچه که برای خود توضیح می دهد باید انتخابی عمل کند، یعنی تمرکز بر سیستمهای مهم یا اندیشه های پیچیده و بر نکاتی که در ابتدا گیج کننده هستند. دانش آموز باید خود توضیحی را برای نیازها و سبک شخصی خود انطباق دهد، اما حتی اگر او گاهی اوقات آن را بکار ببرد، می تواند یادگیری خود را بهبود بخشد، و یک راهبرد خوبی برای مجموعه راهبردهای مطالعه او می شود. دانش آموز ممکن است در یک گروه مطالعه که در آن خود را بعنوان توضیح دهنده برخی مطالب مهم به دیگر دانش آموزان در می یابد شرکت کند. اگر چنین شود، نه تنها به همسالان خود کمک می کند، بلکه به خود نیز کمک می کند تا مطالب را بهتر بفهمد. طبق راهبرد درس دادن، که در ردیف نهم جداول 5 و 6 خلاصه شده است، زمانی که دانش آموز مطالب را برای دیگران توضیح می دهد بهتر نیز یاد می گیرد. زمانیکه او در یادگیری از طریق درس دادن فعالیت می کند، مطالب را برای دیگران توضیح می دهد. توضیح دادن به دیگران باعث می شود که دانش آموز آنچه را که باید بگوید (یعنی، انتخاب کردن)، چگونگی سازمان دادن آن (یعنی، سازماندهی) و حتی چگونگی گفتن آن به طریقی که دیگران آن را درک کنند (یعنی، یکپارچه سازی) به خوبی بفهمد. برخی در تنهایی بهتر مطالعه می کنند، و گاهی اوقات گروههای مطالعه می توانند در مکالماتی که واقعا برای یادگیری مطالب مناسب نیستند آسیب ببینند. با وجود این، یادگیری از طریق تدریس زمانی که مطالعه مشارکتی بطور مناسبی برقرار شده باشد و هر فردی در گروه آموزش دیده باشد و برای اثر بخش بودن آن تلاش کند می تواند موثر باشد.

گاهی اوقات به عمل در آوردن شامل حرکت دادن اشیاء فیزیکی است، که در آن دانش آموز موفق مطالب درس را به عمل در می آورد. راهبرد به عمل در آوردن ممکن است جدید بنظر برسد، در مدرسه منتسوری از تعدادی شئ عینی برای بازنمایی مفاهیم ریاضی استفاده می شود. برای مثال، برای درک چگونگی کار یک برنامه کامپیوتری می توان هر مرحله در برنامه را به عمل در آورد، مانند نوشتن یک عدد در فضای حافظه شبیه سازی یا حرکت نشانگر از جای اول به مکان دیگر. در ابتدا، بکار بردن راهبرد به عمل در آوردن ممکن است ناهمگون بنظر برسد، اما سرانجام می تواند در عینی تر ساختن اندیشه های انتزاعی جالب و کمک کننده باشد.

جدول 3 : ده راهبرد یادگیری دانش آموزان موفق
نام	توصیف
راهبرد دوباره خوانی	شما زمانی بهتر یاد می گیرید که بخشهای متن را که نیاز به روشن سازی یا حمایت دیگر راهبردها را دارید دوباره خوانی کنید.
راهبرد برجسته سازی	شما زمانی بهتر یاد می گیرید که بصورت صحیحی اندیشه های مهم را در متن چاپی برجسته سازی کنید.
راهبرد پیش آموزی	شما زمانی بهتر یاد می گیرید که از قبل اصطلاحات مهم را یاد گرفته باشید.
راهبرد خلاصه کردن	شما زمانی بهتر یاد می گیرید که اندیشه های اصلی را در درس به زبان خود خلاصه کنید.
راهبرد نقشه سازی	شما زمانی بهتر یاد می گیرید که فهرستی (یا یک نقشه دانش) از مطالب درس ایجاد کنید.
راهبرد رسم کردن	شما زمانی بهتر یاد می گیرید که ترسیماتی (یا تصویرهای ذهنی) که مطالب متن را به تصویر بکشد ایجاد کنید.
راهبرد خود آزمون گیری	شما زمانی بهتر یاد می گیرید که آزمونهای عملی در مطالب مورد مطالعه از خود بگیرید.
راهبرد خود توضیحی	شما زمانی بهتر یاد می گیرید که مطالب اصلی را برای خودتان از طریق بسط دادن به زبان خودتان توضیح دهید.
راهبرد درس دادن	شما زمانی بهتر یاد می گیرید که مطالبی را که مطالعه کرده اید برای دیگران توضیح دهید.
راهبرد به عمل در آوردن	شما زمانی بهتر یاد می گیرید که در حرکات تکلیف مدار در طی مطالعه فعالیت کنید.

طبقه بندی راهبردهای یادگیری - ریچارد مایر

 

راهبرد های انگیزشی

(Motivational Strategies)

 

راهبرد های مدیریتی

(Management Strategies)

 

راهبردهای یادگیری

(Learning Strategies)

سرانجام کاربرد راهبردها به کجا منتهی خواهد شد؟