فراشناخت و یادگیری در مدارس

یکشنبه 16 دی 1403

مجله اینترنتی روان تنظیم

کتاب درسی روانشناسی تربیتی شناختی

فصل پنجم

مدل پردازش اطلاعات

بخش سوم

فراشناخت و یادگیری در مدارس

فرآیندهای کنترل اجرایی جریان اطلاعات را از طریق سیستم پردازش اطلاعات هدایت می کند. ما قبلاً تعدادی از فرآیندهای کنترلی از جمله توجه، تمرین اصلاحی و نگهداری، تمرین تشریحی، سازماندهی و بسط را مورد بحث قرار داده ایم. این فرآیندهای کنترل اجرایی گاهی اوقات مهارت های فراشناختی نامیده می شوند زیرا می توان از آنها عمداً برای تنظیم شناخت استفاده کرد.

دانش و تنظیم فراشناختی

دونالد مایکنباوم و همکارانش فراشناخت را به عنوان آگاهی مردم از ماشین شناختی خود و نحوه عملکرد این ماشین تعریف می کنند (مایکنباوم و همکاران، 1985). فراشناخت در لغت به معنای شناخت شناخت - یا دانش در مورد دانستن و یادگیری است. این دانش فراشناختی، شناختی درجه بالاتر است که برای نظارت و تنظیم فرآیندهای شناختی مانند استدلال، درک مطلب، حل مسئله، یادگیری و غیره استفاده می شود (متکالف و شیمامورا، 1994). از آنجایی که افراد در دانش و مهارت‌های فراشناختی متفاوت هستند، در نحوه و سرعت یادگیری با هم تفاوت دارند (براون و همکاران، 1983; موریس، 1990).

فراشناخت شامل سه نوع دانش است: (1) دانش بیانی در مورد خودتان به عنوان یک یادگیرنده، عواملی که بر یادگیری و حافظه شما تأثیر می گذارد، و مهارت ها، استراتژی ها و منابع مورد نیاز برای انجام یک کار – دانستن چه چیزی (2) دانش رویه ای یا دانستن چگونگی استفاده از استراتژی ها؛ و (3) دانش مشروط برای اطمینان از تکمیل کار – دانستن چه زمانی و چرا برای کاربرد رویه ها و استراتژی ها اقدام کنیم (برونینگ و همکاران، 2004).

فراشناخت کاربرد استراتژیک این دانش بیانی، رویه ای و شرطی برای دستیابی به اهداف و حل مشکلات است (شانک، 2004). دانش فراشناختی برای تنظیم تفکر و یادگیری استفاده می شود (براون، 1987؛ نلسون، 1996). سه مهارت ضروری وجود دارد که به ما امکان انجام این کار را می دهد: برنامه ریزی، نظارت و ارزیابی. برنامه ریزی شامل تصمیم گیری در مورد زمان انجام یک کار، استراتژی های مورد استفاده، چگونه شروع کنیم، چه منابعی را جمع آوری کنیم، چه ترتیبی را دنبال کنیم، چه چیزی را کاهش دهیم و به چه چیزی توجه کنیم و غیره.

بطور خلاصه:

فرآیندهای کنترل اجرایی: فرآیندهایی مانند توجه انتخابی، تمرین، بسط و سازماندهی که بر رمزگذاری، ذخیره سازی و بازیابی اطلاعات در حافظه تأثیر می گذارد.

فراشناخت: دانش در مورد فرآیندهای تفکر خودمان. فراشناخت شامل انتخاب بهترین راه برای نزدیک شدن به یک کار یادگیری است.

نظارت آگاهی در زمان واقعی از "من چگونه کار می کنم" است. نظارت مستلزم این است که بپرسید، "آیا این منطقی است؟ آیا من سعی می کنم خیلی سریع بروم؟ آیا به اندازه کافی مطالعه کرده ام؟

ارزیابی کردن شامل قضاوت در مورد فرآیندها و نتایج تفکر و یادگیری است. آیا باید استراتژی ها را تغییر دهم؟ کمک بگیریم؟ یا تسلیم شوم؟ آیا این انشا (نقاشی، مدل، شعر، طرح و غیره) تمام شده است؟

البته لازم نیست همیشه فراشناختی باشیم. بعضی از کارها روتین می شوند. فراشناخت زمانی بسیار مفید است که وظایف چالش برانگیز هستند، اما نه خیلی سخت. سپس برنامه ریزی، نظارت و ارزیابی می تواند مفید باشد و حتی زمانی که در حال برنامه ریزی، نظارت و ارزیابی هستیم، این فرآیندها لزوماً هوشیار نیستند، به ویژه در بزرگسالان. ما ممکن است بدون آگاهی از تلاش های خود به طور خودکار از آنها استفاده کنیم (پرنر، 2000). متخصصین در یک رشته، به عنوان ماهیت دوم خود (پرورش) نظارت و ارزیابی می کنند. آنها ممکن است در توصیف و بیان دانش و مهارت های فراشناختی خود مشکل داشته باشند (برگ و چارتراند، 1999؛ ردر، 1996).

راهبردهای فراشناختی برای یادگیرندگان با مشکلات یادگیری

برای یادگیرندگان با مشکلات یادگیری، فرآیندهای کنترل اجرایی (یعنی راهبردهای فراشناختی) مانند برنامه ریزی، سازماندهی، نظارت بر پیشرفت و ایجاد سازگاری بسیار مهم است، اما اغلب توسعه نیافته است (کرک و همکاران، 2006). آموزش مستقیم این استراتژی ها منطقی است. برخی از رویکرد یادیارها برای زبان آموزان مبتلا به نارساخوانی استفاده می کنند. تحقیقات نیکلسون و فاوست (1994) در دانشگاه شفیلد نشان داد که ترکیب تکنیک‌های یادیاری و تسلط (برای کمک به شناسایی حروف، صداها و غیره) در رسیدگی به مشکلات املایی کودکان 10 تا 12 ساله بسیار مؤثر است؛ کودکانی که مشکلات املایی شدید دارند.

مایکل پرسلی (استاد آموزش و روانشناسی در ایندیانا، ایالات متحده) و همکارانش (1995) مدل راهبردهای شناختی را به عنوان راهنمایی برای آموزش فراگیران برای بهبود راهبردهای فراشناختی توسعه دادند.

آموزش راهبردها برای بهبود دانش و مهارت های فراشناختی فراگیران

این هشت دستورالعمل پرسلی و ولوشین (1995) ممکن است هنگام آموزش استراتژی فراشناختی مفید باشند.

1 آموزش تعداد محدود استراتژی در یک زمان، یصورت فشرده و به طور گسترده به عنوان بخشی از برنامه درسی جاری.

2 استراتژی های جدید را مدل سازی کنید و توضیح شفاهی دهید.

3 اگر بخش‌هایی از استراتژی درک نشدند، دوباره مدل سازی کنید و استراتژی ها را به روش هایی جدید دوباره توضیح دهید؛ نسبت به جنبه های گیج کننده یا بدفهمی استفاده از استراتژی حساس باشید.

4 برای فراگیران توضیح دهید که کجا و چه زمانی از یک استراتژی استفاده کنند.

5 تمرین فراوانی را با استفاده از راهبردها انجام دهید؛ تا آنجا که ممکن است از تکالیف مناسب استفاده کنید.

6 فراگیران را تشویق کنید تا وقتی از استراتژی‌ها استفاده می‌کنند و در عمل انجام می‌دهند آن را نظارت کنند.

7 انگیزه یادگیرندگان را برای استفاده از راهبردها افزایش دهید؛ با افزایش آگاهی در بدست آوردن مهارت های ارزشمند - مهارت هایی که در قلب عملکرد شایسته هستند انگیزه فراگیران افزایش می یابد.

8 بر پردازش بازتابی به جای پردازش سریع تاکید کنید. تمام تلاش خود را برای از بین بردن اضطراب زیاد در فراگیران انجام دهید. فراگیران را تشویق کنید تا از خود در برابر عوامل حواس پرتی محافظت کنند تا بتوانند به کارهای تحصیلی بپردازند.

استفاده از راهبردهای فراشناختی برای حمایت از خودتنظیمی و توانمندسازی دانش آموزان

در جایی که دانش‌آموزان مهارت‌های فراشناختی قوی ایجاد کرده‌اند، می‌بینیم که آنها در حال ارزیابی و به اشتراک گذاشتن شواهد در مورد تفکر خود هستند. آموزش راهبردهای فراشناختی می تواند یادگیری را برای همه دانش آموزان در تمام زمینه های درسی به میزان زیادی افزایش دهد. این بخش توصیه هایی از تمرین حرفه ای را برای حمایت از رهبران مدرسه و معلمان در ادغام راهبردهای فراشناختی در تدریس روزمره ارائه می دهد.

علاوه بر این، شامل نمونه هایی از این است که چگونه مدارس می توانند راهبردهای فراشناختی را برای کمک به دانش آموزان برای ایجاد خودتنظیمی و ایجاد حس قوی عاملیت در یادگیری خود اجرا کنند.

چرا معلمان از راهبردهای فراشناختی استفاده می کنند؟

راهبردهای فراشناختی معلمان را قادر می‌سازد تا درباره تفکر خود فکر کنند. آگاهی از فرآیند یادگیری، کنترل بر یادگیری خود را افزایش می دهد. همچنین ظرفیت شخصی برای خودتنظیمی و مدیریت انگیزه خود برای یادگیری را افزایش می دهد. فعالیت‌های فراشناختی می‌تواند شامل برنامه‌ریزی نحوه برخورد با وظایف یادگیری، شناسایی استراتژی‌های مناسب برای تکمیل یک کار، ارزیابی پیشرفت و نظارت بر درک مطلب باشد.

آموزش راهبردهای فراشناختی به دانش آموزان

چه کسی از استفاده از راهبردهای فراشناختی سود می برد؟ توجه صریح به مهارت‌های تفکر و به کارگیری آن، دانش‌آموزان را قادر می‌سازد تا درکی پیچیده‌تر از فرآیندهایی که می‌توانند هر زمان که با چیزهای آشنا و ناآشنا مواجه می‌شوند به کار گیرند، عادات ناکارآمد را شکسته و بر روی عادات موفق ایجاد کنند و ظرفیتی برای مدیریت تفکر خود ایجاد کنند.

همه دانش آموزان، صرف نظر از سن، پیشینه و سطح پیشرفت خود، از استفاده از راهبردهای فراشناختی بهره می برند. این سفر، که از اوایل کودکی شروع می شود و تا مدرسه ابتدایی، دبیرستان و بعد از آن ادامه می یابد، در قابلیت تفکر انتقادی و خلاق برنامه درسی تاثیر می گذارد.

پیچیدگی مهارت‌های فراشناختی که دانش‌آموزان می‌توانند بر آن مسلط شوند، با پیشرفت تحصیلی افزایش می‌یابد. دانش آموزان می توانند با توانایی نظارت بر پیشرفت در جهت دستیابی به اهداف یادگیری که با معلم مذاکره می شود شروع کنند. این مذاکره و نظارت نقش مهمی در یادگیری همه دانش آموزان، صرف نظر از پیشینه یا پیشرفت قبلی آنها دارد.

راهبردهای فراشناختی را نیز می توان برای تقویت موفقیت گروه های خاصی از دانش آموزان متمایز کرد. می توان از آنها برای گسترش یادگیری دانش آموزان با استعداد و با پیشرفت بالا و همچنین یک استراتژی حمایتی برای دانش آموزان کم پیشرفت استفاده کرد.

فراشناخت موقعیتی چیست و چگونه توسعه می یابد؟

همانطور که در قابلیت های برنامه درسی به رسمیت شناخته شده است، فراشناخت زمانی به بهترین شکل توسعه می یابد که در زمینه مورد توجه قرار گیرد و در تدریس روزمره ادغام شود. این بدان معنی است که همه معلمان می توانند به دانش آموزان کمک کنند تا همزمان یاد بگیرند و توسعه دهند:

•دانش موضوعی (دانش)، که برای مثال می تواند دانش رمانی باشد که اخیراً در کلاس خوانده شده و اصطلاحات خاصی که در تجزیه و تحلیل متن استفاده می شود.

•مهارت ها و توانایی های موضوعی (مهارت ها)، که می تواند شامل استراتژی ها و مهارت های مورد نیاز برای انجام تجزیه و تحلیل شخصیت و نحوه ساختار یک مقاله باشد.

•دانش، مهارت و توانایی فراشناختی که شامل درک و توانایی برنامه ریزی، نظارت و ارزیابی استفاده از دانش و مهارت است. برای مثال، چگونگی تفسیر یک سوال مقاله، نحوه شناسایی و استفاده از اطلاعات و استراتژی های مرتبط با سوال، و نحوه ارزیابی محصول نهایی.

هنگامی که یادگیری در هر یک از این زمینه ها دارای داربست است، معلمان می توانند به دانش آموزان کمک کنند:

• دانش جدید را بیاموزید
• مهارت های جدید را تمرین کنید
• توانایی به کارگیری مستقل دانش و مهارت های جدید را توسعه دهید.

مزایای استفاده از راهبردهای فراشناختی موقعیتی چیست؟

هنگامی که معلمان به دانش آموزان کمک می کنند تا توانایی های فراشناختی قوی ایجاد کنند، دانش آموزان آگاهی عمیق تری از فرآیند یادگیری پیدا می کنند و بر یادگیری خود کنترل می کنند. این منجر به:

• افزایش ظرفیت شخصی برای خود تنظیمی
• افزایش توانایی برای مدیریت انگیزه خود
• تبدیل شدن دانش آموزان به یادگیرندگان مستقل تر.

راهبردهای فراشناختی همچنین نقش مهمی در توانمند ساختن دانش آموزان برای تبدیل شدن به مشارکت فعال در جوامع آموزشی و مدرسه ای خود ایفا می کنند. دانش آموزانی که این فرصت را دارند که در طراحی، عاملیت و رهبری،  توسعه و ارزیابی یادگیری خود را به کار گیرند، شانس بیشتری برای تبدیل شدن به یادگیرندگان انعطاف پذیر و مستقل دارند.

تلاش متمرکز برای کمک به دانش آموزان برای توسعه مهارت های فراشناختی

•فرصت‌هایی را برای دانش‌آموزان فراهم کنید تا با بزرگسالان در مورد اینکه چه چیزی یاد می‌گیرند و چگونه یاد می‌گیرند و یادگیری آنها چگونه ارزیابی می‌شود، همکاری کنند و تصمیم بگیرند.

•دانش آموزان را کمک کنید تا آموزش خود را هدایت کرده و مسئولیت آن را بر عهده بگیرند.

•به دانش آموزان کمک کنید تا جامعه و دنیای اطراف خود را درک کنند و به آن کمک کنند.

چگونه استراتژی های فراشناختی را در کلاس خود ادغام کنید

یک نقطه شروع خوب برای هر معلم ارزیابی طرز فکر دانش آموزان است. وجود نگرش ها، انگیزه ها و تمایلات خاص در یک یادگیرنده می تواند:

•ظرفیت یادگیری آنها را افزایش دهد.

•تمایل آنها را برای استقامت بر دانش و محتوای مبتنی بر نظم و انضباط تعیین کنند.

•تمایل آنها را برای تداوم در توسعه مهارت ها و قابلیت هایی که به عنوان دشوار، دست نیافتنی یا چالش برانگیز تجربه می شوند، تعیین کنند.

ابزارهای زیر می توانند به معلمان در انجام این کار کمک کنند. آنها را می توان با دانش آموزان به عنوان یک ابزار خود انعکاسی برای هدایت طراحی تجارب یادگیری، برای تحریک و پیگیری پیشرفت دانش‌آموز در توسعه تمایلات صحیح یادگیری در کلاس درس استفاده کرد. 

• روبریک تلاش برای کارهای ذهنی. تلاش را در چارچوب ذهنیت قرار می دهد. این ابزار به دانش آموزان (و بزرگسالان) کمک می کند تا تشخیص دهند که تلاش آنها در فرآیند یادگیری چگونه به نظر می رسد.

• بازخورد ذهنیت رشد و چارچوب ذهنیت رشد. این ابزارها به معلمان کمک می‌کنند تا زبان خود را به زبانی با تفکر رشد تبدیل کنند، تا در مورد پیشرفت و نتایج به دانش‌آموزان بازخورد بدهند تا دانش‌آموزان بتوانند رشد را ببینند و مفاهیم و مهارت‌های جدید را بیاموزند.

• ابزار چهار گانه پروفسور گای کلاکستون (Resilience، Resourcefulness، Reflectiveness، Reciprocity) که از کار و تحقیقات پروفسور گای کلاکستون ایجاد شده است، می تواند راهی قدرتمند برای شناسایی نقاط قوت و نیازهای توسعه برای هر دانش آموز و همچنین راهی برای کمک به دانش آموزان برای آگاهی روزافزون و کنترل نگرش های خود نسبت به یادگیری باشد که منجر به بهبود خود تنظیمی می شود.

تاب آوری: آماده بودن، مایل بودن و توانایی تمرکز کردن در یادگیری؛ شامل:

1. جذب - جریان، لذت غرق شدن در یادگیری
2. مدیریت حواس پرتی - شناخت و کاهش وقفه ها
3. توجه - واقعاً حس کردن آنچه در خارج وجود دارد
4. پشتکار - "چسبندگی"؛ تحمل احساسات یادگیری

تدبیر: آمادگی، تمایل و توانایی برای یادگیری به طرق مختلف؛ شامل:

1. سؤال کردن – نفوذ در عمق مطلب؛ بازی با موقعیت ها.
2. ایجاد پیوند - به دنبال انسجام، ارتباط و معنا.
3. تخیل - استفاده از چشم ذهن به عنوان یک تئاتر یادگیری.
4. استدلال - تفکر دقیق و روشمند.
5. سرمایه گذاری – خوب استفاده کردن از منابع.

انعکاس: آماده بودن، مایل بودن و توانایی استراتژیک تر شدن در مورد یادگیری؛ شامل:

1. برنامه ریزی - کار کردن از قبل.
2. بازنگری - نظارت و تطبیق در طول مسیر.
3. تقطیر - استخراج درس از تجربه.
4. فرا یادگیری - درک یادگیری و خود به عنوان یک یادگیرنده.

متقابل بودن: آمادگی، تمایل و توانایی برای یادگیری به تنهایی و با دیگران؛ شامل:

1. وابستگی متقابل - ایجاد تعادل بین اتکا به خود و جامعه پذیری.
2. همکاری - مهارت های یادگیری با دیگران.
3. همدلی و گوش دادن - ورود به ذهن دیگران.
4. تقلید - کسب عادات و ارزش ها.

(کلاکستون جی، 2008).

برخی از رایج ترین راهبردهای مورد استفاده در تدریس روزمره برای تقویت یادگیری و درونی سازی راهبردهای فراشناختی عبارتند از:

•تدریس صریح با تمرکز بر فعال سازی دانش قبلی، معرفی دانش و مهارت های جدید، الگوبرداری از کاربرد دانش و مهارت ها و ایجاد فرصت کافی برای تمرین و تفکر مستقل.

•حمایت از دانش آموزان برای برنامه ریزی، نظارت و ارزیابی کار/یادگیری. آموزش صریح مهارت‌های متناسب با سطح و ساختاردهی کار حول این مراحل به دانش‌آموزان کمک می‌کند تا به تدریج این تکنیک‌ها را درونی کنند و از آنها برای کنترل یادگیری خود استفاده کنند.

• توسعه روبریک ها (و در صورت امکان کدنویسی آنها با دانش آموزان) برای کمک به دانش آموزان برای نظارت بر یادگیری/کار خود و تعیین اهداف یادگیری فردی که خاص، قابل اندازه گیری، قابل دستیابی، واقع بینانه و به موقع هستند (SMART).

•مدل سازی تفکر با شفاهی کردن فرآیندهای فکری مورد استفاده برای بررسی، تجزیه و تحلیل و حل مسائل. در واقع به سادگی «فکر کردن با صدای بلند» است.

•سوال کردن: با استفاده از سؤالات برای جلب مشارکت دانش آموزان، نظارت بر پیشرفت آنها و تحریک تفکر آنها، و همچنین با ارزش گذاری سؤالات دانش آموزان به عنوان نوعی بازخورد و فرصتی برای شفاف سازی/توسعه یادگیری.

خود تنظیمی از طریق طراحی مشترک پروتکل های یادگیری

«یادگیری خودتنظیم و فراشناخت اغلب به زمینه وابسته است. اما این بدان معنا نیست که دانش و مهارت های فراشناختی به طور خودکار از طریق آموزش دانش محتوا توسعه می یابد. برای مثال در دبستان از راهبردهای فراشناختی برای کشف چگونگی یادگیری عمیق استفاده شده است. این مثال نشان می‌دهد که چگونه فرآیند تحقیق و کدنویسی مشارکتی به دانش‌آموزان کمک می‌کند تا مهارت‌های فراشناختی و توانایی خودتنظیمی را توسعه دهند. معلمان برای ایجاد مجموعه ای از پروتکل های یادگیری جدید برای مدرسه با شورای مدرسه کار کردند. با درگیر کردن نمایندگان دانش‌آموز از هر کلاس، آن‌ها از درک اولیه دانش‌آموزان از یادگیری عمیق استفاده کردند و آن‌ها را به پرسش و درک بیشتر سوق دادند که یادگیری عمیق چگونه است.

این یادآوری خوبی برای معلمان و رهبران مدرسه است که آنچه ما فکر می کنیم ممکن است به خوبی کار کند، در واقع برای دانش آموزان مناسب نیست و دانش آموزان در واقع می توانند دیدگاه بسیار متفاوتی ارائه دهند. دانش‌آموزان می توانند به ما بگویند که چه چیزی کار نمی‌کند و چه چیزی موثر است.

فرآیند طراحی مشترک به دانش آموزان درک و آگاهی بیشتری از فرآیند یادگیری می دهد و فراشناخت آنها را فعال می کند. یادگیری عمیق حاصل فرآیندها و پروتکل ها، دانش آموزان را قادر می سازد تا مالکیت و مسئولیت یادگیری خود را بر عهده بگیرند. این امر مستقیماً به ایجاد انگیزه درونی و خودتنظیمی دانش آموزان منجر می شود.

توانمندسازی دانش آموزان از طریق ایجاد انگیزه و تمایلات

مدرسه متوسطه اپینگ از راهبردهای فراشناختی استفاده کرد که به دانش آموزان کمک می کند انگیزه و نگرش خود را نسبت به یادگیری کنترل کنند. مدرسه به صراحت فرآیند و شیوه های مورد نیاز برای تسلط بر مهارت های جدید را آموزش می داد. این مطالعه موردی نشان می‌دهد که چگونه طراحی مشترک روبریک‌ها و دادن زمان به دانش‌آموزان برای تأمل، تعیین اهداف و بیان مسائل مربوط به یادگیری، ابزارهای قدرتمندی برای کمک به دانش‌آموزان برای تبدیل شدن به یادگیرندگان خودتنظیم هستند.

اپینگ هم کارکنان و هم دانش‌آموزان را در طراحی مشترک «روبریک‌های فرآیندی» مشارکت داد که فرآیندی را که دانش‌آموزان می‌توانند برای بهبود و هدایت یادگیری خود از آن استفاده کنند، توصیف می‌کند. روبریک ها معلمان را قادر می سازد تا دانش فراشناختی را به دانش آموزان معرفی کنند و به دانش آموزان کمک می کند تا مهارت ها و توانایی های مورد نیاز برای مدیریت فرآیند یادگیری را توسعه دهند.

توسعه روبریک‌های فرآیند و بازتاب رسمی و فرآیند تعیین هدف، شفافیت و درک مشترکی از استراتژی‌های فراشناختی ایجاد می کند. دانش‌آموزان از این روبریک‌ها برای تعیین اهداف و تأمل در یادگیری خود و جستجوی بازخورد و بحث درباره پیشرفت با همسالان، والدین، سرپرستان و معلمان خود استفاده می‌کنند.

با استفاده از روبریک‌ها، دانش‌آموزان فرصتی دارند تا در مورد تلاش، استراتژی‌های متفاوتی که استفاده می‌کنند و فرآیندهایی که به کار می‌گیرند، فکر کنند. این امر دانش آموزان را قادر می سازد تا مبدعان فعال یادگیری خود شوند و به آنها توانایی نظارت و تنظیم تفکر خود را برای دستیابی به اهداف یادگیری خود می دهد.

روبریک ها به معلمان کمک می کنند تا روشن کنند که دانش آموزان چگونه و چرا چیزی یاد گرفته اند و چگونه و چرا پیشرفت کرده اند. معلمان در هر ارزشیابی تکوینی و جمعی نمره «هنوز نه» را در بکار می برند. این امر به دانش‌آموزان کمک می‌کند تا برای ذهنیت‌های رشد ارزش قائل شوند و به تلاش و انعطاف‌پذیری پاداش دهند.

مجله اینترنتی روان تنظیم

مجله تخصصی روانشناسی تربیتی شناختی

محمود دلیر عبدی نیا

روانشناس تربیتی با دیدگاه شناختی

دانش آموخته دانشگاه تهران

لطفا نظرات و پیشنهادات خود را از طریق بخش نظرات مجله اینترنتی روان تنظیم و یا از طریق ایمیل برای ما ارسال کنید.

استفاده از مطالب ارائه شده در این پایگاه، صرفا با ذکر منبع آزاد می باشد.