دیدگاههای کنونی در روانشناسی تربیتی - بخش پنجم

شنبه 29 دی 1403

مجله اینترنتی روان تنظیم

مجله تخصصی روانشناسی تربیتی شناختی

دیدگاههای کنونی در روانشناسی تربیتی

بخش پنجم

روانشناسی تربیتی و دانش آموزان استثنایی

دانش‌آموزان استثنایی مدت‌هاست که کانون اصلی تحقیقات در روان‌شناسی تربیتی و دریافت‌کننده اصلی کاربردهای پژوهش برای تمرین در روان‌شناسی تربیتی بوده‌اند. از کاربردهای اولیه بینه و همکارانش در فرانسه (بینه، 1898؛ بینه و هنری، 1896؛ بینه و سیمون، 1905) و تلاش ها در ایالات متحده (ترمن و چایلز، 1912؛ وولی، 1915) در توسعه هوش؛ تا آزمون‌های شناسایی دانش‌آموزان با نیازهای استثنایی که از آموزش‌های ویژه بهره‌مند می‌شوند، روان‌شناسی تربیتی نیازهای یادگیرندگان استثنایی  را مطالعه و رسیدگی کرده است.

کار در اینجا بر مشارکت روانشناسی آموزشی در درک نیازهای مدرسه محور و رشدی یادگیرندگان استثنایی متمرکز است. در این حوزه، روانشناسی در مدرسه تاکید عمده‌ای بر ارزیابی و توسعه برنامه‌ها و مداخلات برای یادگیرندگان استثنایی دارد. روانشناسی تربیتی بر مطالعه افراد دارای ناتوانی یادگیری و همچنین افراد دارای توانایی شناختی بالا تأثیر داشته است. تحقیقات در این زمینه ها از فرآیندهای اساسی تا تحقیقات کاربردی در مورد برنامه های مداخله را شامل می شود. دانش‌آموزانی که رفتارهای نامتعارف از خود نشان می‌دهند، جامعه هدف مهمی را برای کاربرد تحقیقات در مورد مدیریت کلاس درس و تغییر رفتار با پشتیبانی روان‌شناسی آموزشی نشان می‌دهند.

روانشناسی در مدرسه

روانشناسی در مدرسه با روانشناسی تربیتی همسو است. روانشناسی در مدرسه به تأمین و اطمینان از برآورده شدن نیازهای آموزشی، رفتاری و بهداشت روانی کودکان مطابق با قوانین می پردازد.

اکثریت قریب به اتفاق برنامه‌های فارغ‌التحصیلی روان‌شناسی در مدرسه با بخش‌های روان‌شناسی تربیتی یا آموزش در مدارس همسو هستند، و بیشتر آن‌ها در گروه‌های روان‌شناسی فعالیت می کنند. رویدادها و روندهای اجتماعی در شکل‌دهی فعالیت و تمرکز روان‌شناسی در مدرسه در قرن گذشته، از جمله رویدادهای دهه آخر قرن بیستم و اوایل قرن 21، نقش داشته‌اند. روانشناسی مدرسه حوزه ای از روانشناسی بوده است که تعداد متخصصان این رشته را به شدت افزایش داده است. تعداد روانشناسان مدرسه که در ایالات متحده مشغول هستند افزایش قابل توجه ای داشته است که نشان می دهد که نیاز مداوم به روانشناس مدرسه در ایالات متحده حس می شود.

بیشتر تأکید در آموزش و کاربرد روانشناسی مدرسه توسط نیازهای کودکان استثنایی در محیط های مدرسه و دستورالعمل هایی برای ارائه خدمات ارائه شده توسط قوانین آموزشی افراد و سایر قوانین انجام شده است. بیش از 5 میلیون کودک و نوجوان با ناتوانی های آموزشی و عاطفی در مدارس امریکا وجود دارد که تقریباً از هر 9 کودک یک نفر را تشکیل می دهند. حدود 26000 روانشناس مدرسه در ایالات متحده نقش عمده ای در ارزیابی مستقیم و ارائه خدمات روانشناختی به این کودکان دارند که نشان دهنده اهمیت این شاخه از روانشناسی برای رفاه جوانان است.

متاسفانه در آموزش و پرورش ایران عزیز ما، نقش روانشناسی و روانشناسان چندان رنگی ندارد. فعالیت های مشاوره ای دبیرستان ها هم کارایی چندانی ندارد. مشکلات آموزشی و عاطفی دانش آموزان معمولا بی پاسخ می ماند. کودکان استثنایی در محیط های خاص پرورش پیدا می کنند و از همه مهمتر آمار و اطلاعات در مورد وضعیت آموزشی و عاطفی دانش آموزان چندان روشن نیست. آنچه که عیان است عقب ماندگی کشور ما نسبت به بسیاری از کشورهای پیشرفته است.

زیرساخت های روانشناسی مدرسه و مجلات مرتبط با آن مورد توجه جدی بوده است. در نهایت، چالش‌های معاصر و آینده روان‌شناسی مدرسه با تمرکز بر مسائل مربوط به تعیین ناتوانی و خدمات آموزش ویژه، نیاز به مداخلات مبتنی بر شواهد، نیازهای پرسنلی، و شناخت نیازهای بهداشت روانی کودکان دبستانی رشد یافته است.

اختلالات یادگیری

ناتوانی های یادگیری یکی از رایج ترین مشکلات یادگیرنده ها است. همچنین یک زمینه مطالعاتی است که مملو از بحث در مورد طبقه بندی، ارزیابی و مداخله است. همچنین حوزه‌ای است که از طیف گسترده‌ای از متخصصان و دیدگاه‌های پژوهشی - مربیان، روانشناسان، متخصصان مغز و اعصاب، متخصصان اطفال، روان‌شناسان اعصاب و دیگران تشکیل شده است.

مسائل و مناقشات مربوط به تعریف ناتوانی های یادگیری، از جمله استفاده از هوش برای تعریف معیارهای تشخیص هنوز هم از مباحث روز هستند. با توجه به مشکلاتی که در تثبیت آزمون‌های هوش در حوزه‌های استثنایی وجود دارد، و همچنین با توجه به اینکه جوانان با ناتوانی‌های یادگیری معمولاً در مهارت‌ها دچار نقص هستند استفاده انحصاری از تست‌های هوش در این برنامه ها محدود شده است.

ناتوانی یادگیری احتمالاً یک امر خاص است. نوعی اختلال عملکرد عصبی، و همچنین زیرشاخه‌های متعددی از ناتوانی‌های یادگیری مختص حوزه‌های تحصیلی وجود دارد. وضعیت فعلی زیرشاخه‌های ناتوانی یادگیری، یک بررسی انتقادی از تحقیق در مورد ناتوانی‌های خواندن و حساب و توصیفی از الزامات ارزیابی نیاز دارد.

برنامه ها و رویه های آموزش تیزهوشان

تعریف ویژگی‌های کودکان با استعداد و همچنین تحقیقاتی که پیامدهای مهمی را برای آموزش دارند، جنبه دیگری از روانشناسی تربیتی را نشان می دهد. علاوه بر دانش بیشتر در مورد قابلیت‌های چشمگیر کودکان تیزهوش، شواهد افزاینده‌ای از واریانس بین فردی و درون فردی یا رشد ناهمزمان وجود دارد (فلدمن و مورلاک، 1993).

دانش‌آموزان تیزهوش گروهی ناهمگون هستند که اعضای آن از نظر مسیرهای رشد و در نمایه‌های متمایز توانایی‌هایشان با یکدیگر متفاوت هستند. در عین حال، محققان به طور مداوم پایداری توانایی های استثنایی در طول زمان را تایید کرده اند. مشکلات مرتبط با ارزیابی کودکان کوچکتر و محدودیت های معیارهای هوش سنتی و استاندارد مورد بحث است.

چنین مسائلی محققان را به این نتیجه رسانده است که شناسایی زودهنگام استعدادها ممکن است با ارزیابی‌های شناختی معمولی به خطر بیفتد، زیرا توسعه در برخی زمینه‌ها ممکن است با سقف‌های تعیین‌شده بر اساس بلوغ زمانی در مقابل مفهومی مرتبط باشد. برنامه‌ها و شیوه‌هایی که در حال حاضر در سراسر کشور برای رفع نیازهای این دانش‌آموزان استفاده می‌شوند، مورد بحث است.

اختلالات رفتاری مرتبط با مدرسه

زمینه اختلالات رفتاری در کودکان و نوجوانان به عنوان کانون اصلی توجه معلمان، مدیران، دولت ها و حکومت ها و عموم مردم پدیدار شده است. آگاهی ملی نسبت به نیازهای روانی کودکان و نوجوانان دارای مشکلات رفتاری در کشور ما چندان مشخص نیست. حتی بسیاری از مردم و مسئولین مدارس نمی دانند که اختلالات رفتاری چیست و مصداق های آنها را نمی شناسند.

همانطور که واکر و گرشام (2003) توضیح داده اند، در امریکا موارد گسترده تیراندازی و خشونت در مدرسه توسط دانش‌آموزان، عموم مردم و متخصصان را به سمت اقداماتی با هدف ایجاد محیط‌های امن مدرسه و افزایش پذیرش دانش‌آموزان با اختلالات هیجانی و رفتاری شدید تشویق کرده است. واکر و گرشام با تشریح وضعیت فعلی این رشته، بررسی انتقادی اختلالات رفتاری در کودکان و نوجوانان را ارائه می دهند.

روندهای فعلی در تحقیق و عمل در این زمینه نشان دهنده بهترین شیوه های موجود از جمله ارزیابی عملکردی رفتار، مداخلاتی که از حمایت رفتاری مثبت استفاده می کنند، تحقیقی که تعاملات معلم را با دانش آموزان مبتلا به اختلالات رفتاری بررسی می کند است. ارتباط بین نقایص زبان و اختلالات رفتاری در کودکان، سودمندی ارجاعات پزشکی به عنوان یک شاخص مهم اختلالات رفتاری بالقوه، و مقاومت در برابر مداخله به عنوان یک علامت اصلی برای تعیین صلاحیت و انتخاب درمان از جمله مباحث روز روانشناسی تربیتی است.

مشکلات در سطح سیاست یا عمل در زمینه اختلالات رفتاری شامل آشفتگی سیاسی در زمینه اختلالات رفتاری به عنوان یک حوزه تخصصی است. ترجمه محدود تحقیقات با کیفیت در مورد مشکلات عمده در این زمینه به عمل روزمره؛ نقش بزرگتر ایجاد محیط های امن و سالم مدرسه؛ گرایش به دیدگاه‌های پست مدرن و ساختارشکنی که ارزش تحقیقات علمی را بی‌ارزش می‌سازند توسط متخصصان اختلال رفتاری برجسته شده است. ناتوانی عمومی مدارس در پاسخگویی به نیازهای دانش آموزان دارای ناتوانی رفتاری و عدم توجه نسبی متخصصان و رهبران این حوزه به شناسایی زودهنگام و فعالیت های پیشگیری از جمله مباحث عمده است.

ارائه خدمات مناسب، استفاده از مداخلات به خوبی تحقیق شده برای درمان اختلالات رفتاری در کودکان و نوجوانان در محیط های مدرسه، استفاده از آموزش مهارت‌های اجتماعی با گنجاندن روش‌های مناسب برای اصلاح رفتارهای ناسازگار زمینه پژوهش آینده را نشان می دهند.

مجله اینترنتی روان تنظیم

مجله تخصصی روانشناسی تربیتی شناختی

مدیر مسئول: محمود دلیر عبدی نیا

روانشناس تربیتی با دیدگاه شناختی

دانش آموخته دانشگاه تهران

لطفا نظرات و پیشنهادات خود را از طریق بخش نظرات مجله اینترنتی روان تنظیم و یا از طریق ایمیل برای ما ارسال کنید.

استفاده از مطالب ارائه شده در این پایگاه، صرفا با ذکر منبع آزاد می باشد.