خود تعیین گری (Self-Determination): خودمختاری در مقابل کنترل

اصطلاح خود تعیین گری یک مفهوم انگیزشی است که عمدتاً در رابطه با نظریه خود تعیین گری (SDT) ارائه شده توسط ادوارد دسی و ریچارد رایان توضیح داده شده است. خود تعیین گر بودن به معنای تایید اعمال خود با حس انتخاب و اراده کامل است. زمانی که افراد خود تعیین گر هستند، احساس آزادی برای انجام کارهای جالب، از نظر شخصی مهم و حیاتی را تجربه می کنند؛ آنها خود را به عنوان عوامل خود تنظیم کننده رفتار خود تجربه می کنند. بنابراین، خود تعیین گری به معنای تجربه انتخاب و تأیید اعمالی است که شخص در آن مشغول است. خودمختاری (Autonomy) و انگیزه خودمختار اصطلاحاتی هستند که اغلب با مفهوم خود تعیینی مرتبط هستند. اگرچه خودمختاری اغلب در جهان غرب با استقلال برابر است، اما این معنایی نیست که در SDT دارد. بلکه به معنای موافقت با اعمال خود و احساس تمایل و اراده است. بنابراین، در چارچوب SDT، افراد می‌توانند حتی زمانی که کاری را برای شخص دیگری انجام می‌دهند، مستقل باشند، اگر کاملاً انجام آن را تأیید کنند.

خودمختاری یکی از سه نیاز روانشناختی اساسی و ذاتی است که در SDT پیشنهاد شده است (دو مورد دیگر شایستگی و مرتبط بودن است). به این ترتیب، مشخص شده است که این یک نیاز معتبر بین فرهنگی است و به طور مشابه توسط افراد در کشورهای مختلف مانند درک می شود.

وقتی رفتاری مستقل نباشد، می گویند کنترل شده است. به میزانی که افراد کنترل می‌شوند، اساساً تحت تسلط نیروهای بیرونی یا درونی قرار می‌گیرند که آنها را تحت فشار قرار می‌دهند تا به شیوه‌های خاصی رفتار کنند، فکر کنند یا احساس کنند. بر خلاف رفتارهای خودمختار، رفتارهای کنترل شده توسط افراد به عنوان نشات گرفته از خارج از احساس خود تجربه می شود. این رفتارها به عنوان بیگانه با خود تجربه می شوند و توسط خواسته های بیرونی یا فشارهای درونی کنترل می شوند.

کنترل در مقابل خودمختاری

در تعریف اینکه خود تعیین گری چیست، بسیار مفید به نظر می رسد که هم این که چه چیزی است و هم چه چیزی نیست را بررسی کنیم تا مؤلفه های اصلی آن را برجسته کنیم. همانطور که گفته شد، خود تعیین گری شامل خودمختاری، تأیید کامل اعمال خود و انجام کاری است که می‌خواهیم انجام دهیم، زیرا فعالیت جالب و لذت‌بخش است (مثل به پرواز در آوردن بادبادک) یا به این دلیل که ارزشمند تلقی می‌شود (مانند انجام یک پروژه کاری مهم). خودتعیین کردن با احساس سرزندگی، انرژی، شادی، رفاه و لذت همراه است. افراد هنگامی که خود تعیین گری می کنند، اغلب احساس جریان (flow) را در حین انجام فعالیت گزارش می دهند و ظرفیت خود را برای مشغول ماندن با آن و فعال شدن در آن نشان می دهند. خودتعیینی با کنترل، با احساس فشار، اجبار یا اغوا شدن در تضاد است. خود تعیین گری به این معنا نیست که کاری را انجام دهی زیرا شخص دیگری تو را وادار کرده است، و همچنین انجام کاری برای جلب تایید شخص دیگری نیست؛ انجام کاری برای دریافت جایزه، پاداش یا انگیزه بیرونی دیگر نیست، زیرا همه اینها نمونه هایی از کنترل شدن هستند. تحت کنترل بودن یا خود تعیین گری نکردن با احساس فشار همراه است، خواه ناشی از خواسته های بیرونی باشد یا از تهدیدات درونی خطا. فقدان کامل خود تعیین گری در چیزی که بی انگیزشی نامیده می‌شود، تجسم می‌یابد که نشان‌دهنده فقدان کامل انگیزه برای یک فعالیت است.

به عنوان بخشی از SDT، رایان و دسی انواع مختلفی از انگیزهها را پیشنهاد کردند که میتوانند در امتداد تداوم افزایش خود تعیین گری یا استقلال درک شده در انجام یک فعالیت همسو شوند. اشکال مختلف انگیزه با افزایش درجه خود تعیین گری، از کم تعیین کننده ترین (بی انگیزشی) تا خود تعیین کننده ترین (انگیزه درونی) بازنمایی میشوند. تنظیم بیرونی و درون فکنی شکل های کنترل شده انگیزشی در نظر گرفته می شوند و بنابراین خود تعیین گری نمی شوند. در مقابل، هویت یابی، یکپارچگی و انگیزش درونی به عنوان اشکال مستقل انگیزه و در نتیجه خود تعیین شده هستند.

بی انگیزشی

وقتی افراد بی­انگیزش می شوند، از خود بیگانه می شوند و قصد انجام یک رفتار را ندارند. آنها احساس کمبود کامل انتخاب و اراده می کنند و اغلب، اصلاً رفتار نمی کنند. اگر آنها رفتار کنند، بدون قصد است و ممکن است ندانند چرا رفتار می کنند. بی انگیزشی با جدایی و اغلب با عاطفه منفی و تحقیر خود همراه است. افرادی که بی انگیزه هستند اظهاراتی مانند "من مطمئن نیستم که چرا دیگر در این کلاس شرکت می کنم. من فکر می کنم که شاید باید آن را ترک کنم." را تایید می کنند.

اشکال کنترل شده انگیزه

تنظیم بیرونی و درون فکنی دو شکل از انگیزش کنترل شده در پیوستار هستند. تنظیم بیرونی اولین نوع انگیزه بیرونی است و نوعی است که معمولاً از آن به عنوان انگیزه بیرونی یاد می شود - یعنی رفتاری است که برای دریافت پاداش یا اجتناب از مجازات انجام می شود. به طور کلی، انگیزه بیرونی به این معناست که یک رفتار به خاطر خودش انجام نمی‌شود، بلکه وسیله‌ای برای رسیدن به هدف است، و نوع تنظیم بیرونی انگیزه بیرونی شامل این است که افراد تحت فشار قرار می‌گیرند و مجبور می‌شوند در فعالیت‌ها به دلیل وابستگی های بیرونی شرکت کنند. تنظیم بیرونی خود تعیین نیست و افرادی که فعالیت‌هایی را خارج از تنظیم خارجی انجام می‌دهند، هنگام درگیر شدن در این فعالیت‌ها، احساس اراده نمی‌کنند. به عنوان مثال، افرادی که تحت نظارت خارجی هستند با جملاتی مانند "من تکالیف خود را انجام می دهم زیرا باید آن را انجام دهم تا دوره را بگذرانم". موافق هستند. تنظیم بیرونی با حضور وابستگی های بیرونی حفظ می‌شود، اما افراد می‌توانند این احتمالات را درونی کنند و تا حدودی برای رفتارهای مربوطه خود تعیین کننده تر شوند.

دسی و رایان استدلال می‌کنند که درونی‌سازی و یکپارچه‌سازی جنبه‌های محیط یک فرآیند طبیعی انسانی است. با توجه به انگیزه های بیرونی، آنها ابزاری هستند که از طریق آن وابستگی های خارجی می توانند مبنایی برای تنظیم مستقل تر رفتارهای با انگیزه بیرونی شوند. انسان ها به طور طبیعی تمایل به تلاش برای سطوح بالاتری از خود تعیینی دارند و درونی سازی و یکپارچگی فرآیندهایی هستند که این گرایش را بالفعل می کنند. سپس، همانطور که وابستگی های بیرونی به طور فزاینده‌ای در درون خود درونی می‌شوند، به اشکال مختلفی از تنظیم منتهی می‌شوند که به طور فزاینده‌ای خود تعیین هستند.

درون فکنی شکلی از انگیزش است که در آن وابستگی های بیرونی که یک رفتار را حفظ می کنند، درونی شده اند، اما فقط تا حدی. اساساً، مردم یک وابستگی یا تنطیم را بدون اینکه واقعاً آن را به عنوان متعلق به خودشان بپذیرند، قبول می‌کنند، بنابراین وابستگی آنها را کنترل می‌کند، حتی اگر تنظیم در حال حاضر در درون خود باشد. بنابراین، به جای اینکه با فشارها یا پاداش های بیرونی حفظ شوند، رفتارهای درون­فکن شده اکنون با فشارهای درونی مانند درگیری خود (ایگو) یا اجتناب از احساس گناه حفظ می شوند. رفتارهای تنظیم شده توسط درون­فکنی­ها هنوز به عنوان کنترل شده تجربه می شوند و بنابراین خود تعیین نیستند. به عنوان مثال، افرادی که خارج از تنظیم درون­فکن شده رفتار می کنند، با جملاتی مانند "من در این کلاس شرکت می کنم زیرا اگر این کار را نکنم احساس بدی نسبت به خودم پیدا خواهم کرد." موافق هستند. اگر چه سطح خودتعیینی که یک فرد تجربه می‌کند زمانی که خارج از درون فکنی رفتار می‌کند پایین است، اما باز هم بیشتر از سطحی است که فرد تحت نظارت بیرونی است.

اشکال خودمختار انگیزش

هویت یابی، یکپارچگی و انگیزش درونی سه شکل خودمختار یا خودتعیین شده انگیزش هستند. هویت یابی اولین شکل انگیزه خودمختار در پیوستار خود تعیین گری است. وقتی افراد بواسطه هویت رفتار می کنند، احساس اراده می کنند زیرا تنظیم را به عنوان تنظیم خود پذیرفته اند. بنابراین، فعالیت به این دلیل انجام می شود که از نظر شخصی برای فرد ارزشمند و مهم است و فرد حس تایید اعمال خود را دارد. به عنوان مثال، افرادی که بواسطه هویت خود رفتار می کنند با جملاتی مانند "من این تکلیف را می خوانم زیرا به من کمک می کند تا مهارت هایی را که برای من مهم هستند توسعه دهم." موافق هستند. اگرچه هویت یابی هنوز هم نوعی انگیزه بیرونی است، اما به دلیل اینکه با احساس انتخاب و اراده درگیر است، نسبتاً خود تعیین شده است. یکپارچگی حتی شکل کامل تری از انگیزه بیرونی خودتعیین شده است. فعالیت همچنان وسیله ای برای رسیدن به هدف است - برای مثال، افراد این کار را انجام می دهند زیرا برای دستیابی به یک هدف ارزشمند و خود انتخابی مفید است - اما از آنجا که آنها هویت یابی را با سایر جنبه های خود ادغام کرده اند، رفتار را با احساس خود تعیین گری انجام می دهند.

تنظیم یکپارچه، خود تعیین شده ترین شکل انگیزه بیرونی است. هنگامی که یک فعالیت از طریق یکپارچه­سازی تنظیم می شود، به عنوان بخش مهمی از هویت فرد تجربه می شود. به عنوان مثال، افرادی که بواسطه یکپارچگی رفتار می کنند، با جملاتی مانند "من در حال مطالعه این متون تاریخ هنر هستم، زیرا یادگیری در مورد چنین چیزهایی بخشی از کیستی من است." موافق هستند.

انگیزه درونی نشان دهنده نمونه اولیه خود تعیینی است. هنگامی که افراد به طور درونی انگیزه انجام کاری را داشته باشند، افراد از روی علاقه خالص و برای رضایت شخصی درگیر این رفتار می شوند. این فعالیت صرفاً به این دلیل انجام می شود که انجام آن باعث ایجاد لذت و رضایت برای افراد می شود. فعالیت به جای اینکه وسیله ای برای رسیدن به هدف یا نتیجه باشد، به خودی خود یک هدف است. از آنجا که انگیزه درونی بر اساس علاقه افراد به فعالیت است تا ارزش ابزاری آن، انگیزه درونی ملازم افراد است و از درونی شدن انگیزه بیرونی ناشی نمی شود. افرادی که بر اساس انگیزه درونی رفتار می کنند، با جملاتی مانند "من در رشته فیزیک تحصیل کرده ام، زیرا واقعا آن را جالب و لذت بخش می دانم." موافق هستند.

پیامدهای مرتبط با خود تعیین گری

تحقیقات تجربی فراوانی از اهمیت خود تعیین گری برای رشد، توسعه و رفاه انسان حمایت کرده است. زمینه‌های اجتماعی که از تمایلات طبیعی افراد به سمت مشارکت فعال و رشد روانشناختی حمایت می‌کنند، به تقویت خود تعیین گری آن‌ها کمک می‌کنند. برای مثال، در موقعیت‌هایی که به افراد انتخاب‌ها و گزینه‌ها ارائه می‌شود؛ دلیلی منطقی برای درگیر شدن در رفتارهای خاص ارائه می‌شود؛ و در پیگیری‌ها آن‌ها حمایت می‌شود؛ احساس خود تعیین گری بیشتری می‌کنند. در مقابل، موقعیت‌هایی که فشارآور و کنترل کننده هستند که در آن گزینه‌های کمی ارائه می‌شود، به سطوح پایین‌تری از خود تعیین گری منجر می‌شوند. در مجموع، موقعیت‌های حامی خودمختاری - یعنی آن‌هایی که انتخاب‌ها، گزینه‌ها و حمایت‌ها را ارائه می‌دهند - به سطوح بالاتری از خودمختاری و در نتیجه به نتایج مثبت منجر می‌شود، در حالی که موقعیت‌های کنترلی منجر به سطوح پایین‌تر خود تعیین گری و عواقب منفی‌تر می‌شوند.

طبق نظر رایان و دسی، تمایلات طبیعی برای رشد سالم و عملکرد مطلوب با استفاده از مفهوم نیازهای روانشناختی اساسی تعریف می شود که به صورت ذاتی، همگانی و ضروری برای سلامتی، رفاه و رشد تعریف می شوند. نیازهای اساسی روانشناختی جنبه طبیعی انسان است و به همین دلیل برای همه افراد صرف نظر از جنسیت، گروه و فرهنگ اعمال می شود. تا جایی که نیازهای افراد به طور مستمر توسط زمینه‌های اجتماعی ارضا شود، افراد خود تعیین گری را تجربه می‌کنند، به طور مؤثر عمل می‌کنند، روابط رضایت‌بخشی خواهند داشت و به روش‌های سالم رشد می‌کنند. با این حال، تا حدی که نیازهای افراد توسط زمینه‌های اجتماعی خنثی شود، افراد سطوح پایین‌تری از خودمختاری را تجربه می‌کنند و شواهدی از بد بودن، روابط ضعیف و عملکرد غیربهینه نشان می‌دهند.

استفاده از مطالب ارائه شده در این پایگاه، صرفا با ذکر منبع آزاد می باشد.